سنگ کلیه ممکن است در یک یا هر دو کلیه ایجاد شود، مشکل کلیه سنگ‌ساز عموماً در افراد سی تا شصت سال دیده می‌شود. سنگ کلیه یک ناراحتی شایع است و از هر بیست خانم یا آقا به ترتیب دو و سه نفر این عارضه دردناک را در مرحله‌ای از زندگی تجربه می‌کنند. سنگ کلیه در اصطلاح پزشکی نفرولیتیاز نامیده می‌شود و اگر با درد شدید همراه باشد از آن با اصطلاح رنال کولیک یا به بیان عام قولنج کلیه یاد می‌شود. سنگ کلیه گاهی در حالب رو به پایین حرکت می‌کند و اگر بزرگتر از آن باشد که به طور طبیعی دفع شود، در مثانه باقی می‌ماند و موجب انسداد می‌شود. سنگ کلیه شایع‌تر از سنگ مثانه است. اغلب علائم سنگ مثانه مانند علائم سنگ کلیه است.
در شرایط زیر باید اقدام لازم برای درمان و دفع سنگ کلیه انجام شود:
- درد مداوم
- چنانچه سنگ کلیه را مسدود کند و باعث آسیب دیدگی، عفونت و خونریزی کلیه شود.
- اگر سنگ کلیه به خودی خود دفع نشود و احتمال بزرگ شدن آن و بروز عوارض وجود داشته باشد.
کلینیک تخصصی اورولوژی دکتر نامداری درمان‌های زیر را برای سنگ کلیه یا مجاری ادراری ارائه می‌دهد، متخصصین مجرب ما بهترین روش درمان سنگ کلیه را با توجه به اندازه و محل سنگ توصیه می‌کنند:
- سنگ شکنی (لیتوتریپسی) برون اندامی با شاک ویو (ESWL)
- اندوسکوپی و جراحی با لیزر
- جراحی بسته از راه پوست (PCNL)
- جراحی باز
برای آگاهی از ساعات کاری کلینیک میتوانید با شماره های 02188776801 تماس حاصل نمایید.
علائم سنگ کلیه
اگر سنگ کلیه کوچک باشد، ممکن است بیمار اصلاً متوجه وجود آن نشود و سنگ هنگام ادرار کردن بدون درد دفع شود. اما مسدود شدن بخشی از دستگاه ادراری برای مثال حالب (اورتر) یا میزراه (اورترا) به دلیل وجود سنگ نیز شایع است. انسداد کلیه درد شدید شکم یا کشاله ران را به همراه دارد و گاهی باعث عفونت مجاری ادراری (UTI) می‌شود. که در این شرایط سنگ کلیه با علایم زیر همراه است:
- کمر درد مداوم، مردان گاهی درد را در بیضه‌ها و اسکروتوم (کیسه بیضه) حس می‌کنند.
- دوره‌های درد شدید در کمر پشت یا کنار شکم یا گاهی در کشاله ران که از چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد.
- بیمار بی‌قرار است و نمی‌تواند بی‌حرکت دراز بکشد.
- حالت تهوع
- تکرر ادرار
- درد هنگام ادرار کردن
- ادرار خونی: از آنجایی که سنگ کلیه یا حالب را خراش می‌دهد، خون در ادرار دیده می‌شود.
سنگ کلیه مسدود کننده حالب عفونت کلیه را در پی دارد. علائم عفونت کلیه مشابه علائم سنگ کلیه است، اما موارد زیر را نیز شامل می‌شود:
- تب 38 درجه یا بالاتر
- تب و لرز
- احساس خستگی مزمن
- اسهال
- ادرار کف آلود و بدبو
علل سنگ کلیه
پسماندهای خونی گاهی کریستال‌هایی را تشکیل می‌دهد که داخل کلیه‌ها انباشته می‌شود. این کریستال‌ها به مرور جمع می‌شود و توده‌ی سنگ مانندی را شکل می‌دهد.
اگر داروهای خاصی مصرف می‌کنید یا به عارضه‌هایی مبتلا هستید که میزان مواد معینی را در ادرار بالا می‌برد و آب کافی نیز نمی‌نوشید، احتمال ایجاد سنگ کلیه افزایش خواهد یافت.
بدن سعی می‌کند سنگ کلیه تشکیل شده را از راه ادرار دفع کند؛ بنابراین سنگ غالباً در دستگاه ادراری شامل کلیه‌ها، لوله‌های کلیوی و مثانه حرکت می‌کند.
کلیه برخی بیماران سنگ ساز است و مدام سنگ تولید می‌کند، افراد زیر در این گروه قرار می‌گیرند:
- افرادی که رژیم غذایی با فیبر کم و پروتئین بالا مصرف می‌کنند.
- افراد غیرفعال یا بستری
- سابقه داشتن سنگ کلیه در خانواده
- سابقه ابتلا به عفونت‌های ادراری یا کلیوی
- سابقه داشتن سنگ کلیه به ویژه در سنین کمتر از 25 سال
- افرادی که فقط یک کلیه آنها عملکرد کامل دارد
- بیمارانی که بای پس روده (جراحی دستکاه گوارش) انجام داده‌اند یا به عارضه‌های آسیب زننده به روده کوچک مانند بیماری کرون (ناراحتی‌های التهابی روده) مبتلا هستند.
شواهدی در دست است که بعضی داروها احتمال عود کردن سنگ کلیه را افزایش می‌دهد، این داروها عبارت‌اند از:
- آسپرین
- آنتی اسیدها
- داروهای مدر (ادرارآور)
- بعضی آنتی بیوتیک‌ها، داروهای آنتی رتروویرال (ضد ویروس HIV) و داروهای ضدصرع
انواع سنگ کلیه
سنگ‌های کلسیمی
شایع‌ترین نوع سنگ کلیه سنگ‌های کلسیمی است و در صورت وجود مقدار بیش از اندازه کلیسم در ادرار شکل می‌گیرد. علل شکل‌گیری این نوع سنگ کلیه به شرح زیر است:
- عارضه‌ی ارثی موسوم به هایپرکلسیوری که وجود مقادیر بالای کلسیم در ادرار را در پی دارد.
- بیش فعال بودن غده پاراتیروئید
- بیماری‌های کلیوی
- عارضه‌ای نادر به نام سارکوئیدوز
- بعضی سرطان‌ها
سنگ‌های استروویتی
سنگ‌های استروویتی غالباً پی‌آمد عفونت است و عموماً پس از عفونت مزمن یا دراز مدت مجاری ادراری ایجاد می‌شود. سنگ‌های استروویتی در میان بانوان شایع‌تر است.
سنگ اسید اوریک
سنگ‌های اسید اوریک زمانی ایجاد می‌شود که مقدار زیاید اسید در ادرار وجود داشته باشد. علل ایجاد این سنگ‌ها عبارت است از:
- داشتن رژیم غذایی با پروتئین بالا و شامل گوشت فراوان
- ابتلا به عارضه‌هایی مانند نقرس که از تجزیه بعضی مواد شیمیایی توسط بدن جلوگیری می‌کند.
- ابتلا به عارضه‌های ارثی که میزان اسید بدن را افزایش می‌دهد
- شیمی درمانی
سنگ‌های سیستئینی
سنگ‌های سیستئینی نادرترین نوع سنگ‌های کلیه هستند و منشأ آنها عارضه‌ای ارثی به نام سیستینوری است که بر میزان اسید دفع شده از راه ادرار اثر می‌گذارد.
تشخیص
پزشک معمولاً سنگ کلیه را با توجه به علائم و سابقه پزشکی تشخیص می‌دهد. در صورت لزوم آزمایش‌های زیر انجام می‌دهد:
- آزمایش ادرار برای بررسی وجود عفونت یاذرات سنگ در ادرار
- بررسی سنگ‌های دفع شده با ادرار
- آزمایش خون برای بررسی عملکرد کلیه و میزان مواد موثر در تشکیل سنگ کلیه مانند کلسیم
روش‌های تصویربرداری زیر نیز برای تایید تشخیص یا تعیین محل دقیق سنگ کلیه انجام می‌شود.
- مقطع نگاری رایانه‌ای (سی تی اسکن)
- رادیولوژی
- سونوگرافی
- یوروگرام درون وریدی (IVU) یا پیلوگرام درون وریدی (IVP)
درمان‌های سنگ کلیه کوچک
دارو
چنانچه بیمار درد شدید داشته باشد، پزشک داروی مسکن تزریق می‌کند. اگر درد تسکین نیابد، تزریق پس از نیم ساعت تکرار می‌شود.
داروی ضداستفراغ نیز برای درمان علائم تهوع و استفراغ تزریق می‌شود.
خود مراقبتی
پزشک به بیمار توصیه می‌کند که تا زمان دفع سنگ کلیه صبر کند و سعی کند سنگ‌های دفع شده را جمع آوری کند. برای این کار می‌توان ادرار را از گاز پانسمان یا جوراب رد کرد تا سنگ‌ها وارد فاضلاب نشود.
بیمار سنگ را برای تجزیه و آنالیز در اختیار پزشک می‌گذارد تا تصمیم لازم در مورد درمان‌های آتی اتخاذ شود.
درمان سنگ کلیه‌های بزرگ
اگر سنگ کلیه آن قدر بزرگ باشد که به طور طبیعی دفع نشود، باید برای درمان درد کلیه و خارج کردن آن از بدن درمان لازم انجام شود.
سنگ شکنی برون اندامی با شاک ویو
در سنگ شکنی برون اندامی با شاک ویو محل دقیق سنگ کلیه با امواج صوتی با فرکانس بالا یا اولتراسوند تعیین می‌شود. سپس امواج شوکی فراصوت از دستگاه به سنگ فرستاده می‌شود تا سنگ خرد شود و بیمار بتواند سنگ‌های خرد شده را از راه ادرار دفع کند.
یورتروسکوپی (اندوسکوپی یا جراحی با لیزر)
اگر سنگ کلیه در حالب گیر کرده باشد، باید یورتروسکوپی یا جراحی درون کلیوی برگشت دهنده (RIRS) انجام شود.
متخصص اورولوژی تلسکوپ باریک و بلندی به نام یوتوروسکوپ را از حالب عبور می‌دهد و وارد مثانه می‌کند. جراح سعی می‌کند سنگ‌ها را به آرامی با استفاده از وسایل مخصوص خارج کند یا این که سنگ‌ها را با بهره‌گیری از انرژی لیزر متلاشی می‌کند تا بیمار بتواند قطعات خرد شده سنگ را به طور طبیعی هنگام ادرار کردن دفع کند.
نفرولیتومی از روی پوست
نفرولیتومی از روی پوست عمل جایگزینی است که برای درمان سنگ‌های بزرگتر یا در صورت مناسب نبودن شاک ویو به دلایلی چون چاق بودن بیمار انجام می‌شود. متخصص تلسکوپ باریکی به نام نفروسکوپ را از راه برش کوچک ایجاد شده در پشت بدن وارد کلیه می‌کند. متخصص سنگ را بیرون می‌آورد یا آن را با لیزر یا انرژی پنوماتیک می‌شکند تا بیمار سنگ‌ریزه‌ها را راحت‌تر دفع کند.
جراحی باز
امروزه جراحی سنگ کلیه به روش باز به ندرت برای درمان سنگ کلیه انجام می‌شود و معمولاً فقط زمانی کاربرد دارد که سنگ بسیار بزرگ یا آناتومی غیرطبیعی باشد. جراح برشی را در پشت بدن ایجاد می‌کند تا به حالب یا کلیه دسترسی پیدا کند و بتواند سنگ کلیه را خارج کند.
پیشگیری از سنگ کلیه
بهترین راه برای پیشگیری از سنگ کلیه نوشیدن آب کافی و جلوگیری از کاهش آب بدن است. رقیق و شفاف نگه داشتن آب مانع آن می‌شود تا پسماندها سنگ کلیه تشکیل دهند.
درباره پیشگیری از سنگ کلیه بیشتر بدانید.
