سوزاک یکی از انواع بیماری‌های عفونی مقاربتی (STI) است که در میان افراد زیر سی سال بسیار شایع است. سوزاک هم خانم‌ها و هم آقایان را درگیر می‌کند و به راحتی با آنتی بیوتیک درمان می‌شود. آنتی بیوتیک‌ها داروهای موثری برای درمان سوزاک هستند، بااین حال تماس جنسی با فرد آلوده ممکن است مجدداً منجر به ابتلا به بیماری‌های مقاربتی جنسی شود.
روش انتقال سوزاک
باکتری نایسریا گونوره‌‍آ عامل ابتلا به بیماری سوزاک است. تقریباً تمام موارد سوزاک از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود.
- رابطه جنسی محافظت نشده واژینال، مقعدی یا دهانی با فرد مبتلا به سوزاک می‌تواند منجر به انتقال بیماری شود.
- سوزاک از طریق فعالیت‌های جنسی دیگری مانند خودارضایی مشترک یا رابطه بدون دخول نیز منتقل می‌شود.
- ممکن است سوزاک حین زایمان از مادر به نوزاد منتقل شود؛ در این حالت نوزاد به عفونت‌های چشمی یا مفصلی مبتلا می‌شود.
- اگر همواره هنگام رابطه جنسی از کاندوم جدید استفاده کنید، خطر مبتلا شدنتان به سوزاک به شدت کاهش می‌یابد.
عامل‌های خطر
عامل‌های زیر خطر ابتلا به عفونت سوزاک را افزایش می‌دهد:
- سوزاک در سنین پایین‌تر شایع‌تر است.
- شروع رابطه با یک فرد جدید
- برقراری رابطه جنسی با فردی که با چند نفر رابطه دارد.
- برقراری رابطه جنسی با چند نفر
- سابقه ابتلا به سوزاک
- ابتلا به دیگر عفونت‌های مقاربتی جنسی
علائم
بسیاری از بیماران مبتلا به سوزاک با هیچ گونه علائمی روبه‌رو نمی‌شوند یا علائمشان بسیار خفیف است. چنانچه سوزاک با علائم همراه باشد، علائم معمولاً ناحیه تناسلی مردان و زنان را درگیر می‌کند. علائم عموماً تا هفت روز بعد از آلوده شدن به عفونت شروع می‌شود، البته در بعضی موارد نیز علائم پس از گذشت یک هفته از سرایت بیماری بروز می‌یابد.
علائم سوزاک در مردان
علائمی که در اثر ابتلا به سوزاک در ناحیه تناسلی مردان بروز می‌یابد، به شرح زیر است:
- احساس سوزش یا درد هنگام ادرار کردن
- خروج ترشحات سفید مایل به زرد و چرک مانند از نوک آلت
- درد کردن یا ورم کردن بیضه‌ها
علائم سوزاک در زنان
علائم سوزاک در زنان به راحتی با عفونت مجاری ادراری یا عفونت واژن اشتباه گرفته می‌شود. علائم سوزاک در خانم‌ها عبارت است از:
- ترشحات زرد رنگ واژن
- احساس سوزش یا درد هنگام ادرار کردن
- خونریزی واژن، برای مثال خونریزی بعد از مقاربت، در فاصله بین دو عادت ماهانه
باکتری‌های عامل سوزاک فقط سلول‌های ناحیه تناسلی را هدف نمی‌گیرند، بلکه سلول‌های دیگر نقاط بدن، از جمله راست روده، گلو، چشم و مفاصل را نیز آلوده می‌کنند.
دیگر علائم سوزاک در زنان و مردان
- خارش، ورم، درد، ترشح یا خونریزی از راست روده یا خونریزی بعد از اجابت مزاج
- گلو درد و ورم کردن غدد لنفاوی گردن
- خروج ترشحات چرک مانند از چشم، چشم درد و حساسیت به نور
- داغ، سرخ، متورم و دردناک شدن مفاصل، به ویژه هنگام حرکت دادن مفصل
عوارض ابتلا به سوزاک
درمان نشدن سوزاک عوارضی جدی را به دنبال دارد و ممکن است آسیبی دائمی را به سلامتی زنان و مردان مبتلا وارد کند.
ناباروری در زنان
درمان نشدن سوزاک در زنان منجر به ابتلا به بیماری التهابی لگن (PID) می‌شود ـ بافت همبند جای زخمی که در این بیماری عفونی تشکیل می‌شود، لوله‌های فالوپ را مسدود می‌کند و به دردهای مزمن شکم و لگن دامن می‌زند. بیماری التهابی لگن باردار شدن را دشوار می‌سازد و زمینه را برای حاملگی خارج رحمی فراهم می‌کند.
ناباروری در مردان
درمان نشدن سوزاک در مردان منجر به ابتلا به اپیدیدیمیت می‌شود ـ اپیدیدیمیت عارضه دردناکی است که در لوله‌های متصل به بیضه‌ها بروز می‌یابد و موجب ناباروری می‌شود.
منتشر شدن عفونت در دیگر نقاط بدن
اگر سوزاک درمان نشود، باکتری‌ها در خون یا مفاصل منتشر می‌شوند و موجب ابتلا به عارضه‌ای جدی به نام عفونت سوزاکی منتشر می‌شوند که می‌تواند مرگبار باشد. از علائم این عفونت می‌توان به ضایعات پوستی، ورم دردناک مفاصل، تب، عفونت لایه داخلی قلب و مننژیت (التهاب غشای پوشش دهنده مغز و نخاع) اشاره کرد.
افزایش خطر ابتلا به ایدز و HIV
درمان نکردن سوزاک خطر ابتلا به HIV یا انتقال دادن HIV، یعنی ویروس عامل ابتلا به ایدز، را افزایش می‌دهد.
عوارض سوزاک برای نوزاد
چنانچه سوزاک حین زایمان به نوزاد منتقل شود، عفونت عمدتاً به چشم‌های نوزاد آسیب می‌زند و در صورت درمان نشدن حتی می‌تواند منجر به نابینایی نوزاد شود. البته وقتی نوزاد از مادر مبتلا به سوزاک متولد می‌شود، برای پیشگیری از عفونت بلافاصله پس از تولد در چشم‌هایش دارو ریخته می‌شود.
تشخیص سوزاک
بهترین راه برای اطمینان از ابتلا به سوزاک مراجعه به پزشک است. اقدامات زیر برای تشخیص سوزاک انجام می‌شود:
- نمونه‌برداری با سواب از واژن خانم‌ها انجام می‌شود.
- آقایان باید آزمایش ادرار بدهند و گاهی اوقات نمونه‌برداری با سواب از میزراه (دهانه آلت) انجام می‌شود. در صورت برقراری رابطه جنسی با مردان لازم است که نمونه‌برداری با سواب از گلو و مقعد نیز انجام شود.
- تمام افرادی که رابطه جنسی مقعدی داشته‌اند، باید نمونه‌برداری با سواب از مقعد را انجام دهند.
درمان بیماری سوزاک
درمان به افراد زیر توصیه می‌شود:
- فردی که نتیجه آزمایش سوزاکش مثبت بوده است.
- فردی که ظرف 60 روز گذشته با فرد مبتلا به سوزاک رابطه جنسی داشته است. حتی اگر فرد از کاندوم استفاده کرده باشد یا طرف مقابل علائم سوزاک را نداشته باشد، باز هم درمان توصیه می‌شود.
- نوزادی که مادرش هنگام زایمان به سوزاک مبتلا بوده است.
سوزاک با آنتی بیوتیک درمان می‌شود. یک دوز آمپول سفتریاکسون و یک دوز قرص آزیترومایسین معمولاً سوزاک را درمان می‌کند.
- اگر عفونت جدی‌تر باشد، لازم است قرص آزیترومایسین به مدت بیش از دو هفته مصرف شود.
- کلامیدیا و سوزاک غالباً با هم بروز می‌یابند، بنابراین می‌توان هر دو عفونت را با هم درمان کرد.
اگر بیش از یک دوز دارو برایتان تجویز شد، دقت کنید که آنتی بیوتیک را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید. اگر مصرف نوبت‌های دارو را فراموش کنید یا دوره درمان را کامل نکنید، عفونت از بین نخواهد رفت. توصیه‌های پزشک را درباره مصرف دارو با دقت دنبال کنید. حتی اگر حالتان بهتر شد، دوره درمان را کامل کنید. ممکن است علائم ظرف چند روز بهبود پیدا کند، اما باکتری هنوز در بدنتان وجود دارد.
روش‌های درمانی دیگر در صورت بهبود نیافتن سوزاک با مصرف آنتی بیوتیک
علت برطرف نشدن علائم می‌تواند ابتلا به عفونت سوزاک دیگری باشد. سویه‌های خاصی از باکتری سوزاک در مقابل بعضی داروها مقاوم شده‌اند. اگر باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک مقاوم شده باشند، دیگر نمی‌توان آنها را با آنتی بیوتیک از بین برد. اگر برای درمان سوزاک آنتی بیوتیک مصرف کرده‌اید، اما بهتر نشده‌اید، لازم است آزمایش بدهید تا مشخص شود که آیا نسبت به آنتی بیوتیک مصرفی مقاومت پیدا کرده‌اید یا خیر. در این صورت باید آنتی بیوتیک دیگری برایتان تجویز شود.
استفاده از کاندوم در مدت درمان سوزاک
- اگر پزشک درمان با یک دوز دارو را مناسب دانسته است، تا هفت روز بعد از درمان و تا 7 روز بعد از درمان همسرتان نباید بدون کاندوم رابطه جنسی برقرار کنید. استفاده از کاندوم برای پیشگیری از مبتلا شدن به عفونت یا انتقال دادن عفونت به همسرتان لازم است.
- اگر قرص ضدبارداری ترکیبی مصرف می‌کنید، لازم است روش دیگری را نیز برای جلوگیری از بارداری به کار ببرید. می‌توانید در این باره با پزشک معالجتان، دکتر داروساز یا پرستار مشورت کنید.
آیا همسرتان نیز نیاز به درمان دارد؟
اگر بدون کاندوم با همسرتان رابطه داشته‌اید، به احتمال زیاد او نیز به سوزاک مبتلا شده است. بنابراین لازم است که همسرتان نیز معاینه جنسی و درمان سوزاک را انجام بدهد، حتی اگر علائمی ندارد و حتی اگر نتیجه آزمایشش منفی شده است. اگر مبتلا به سوزاک تشخیص داده شده‌اید، حتماً موضوع را به همسرتان یا هر فردی که ظرف سه ماه گذشته با او رابطه جنسی داشته‌اید، اطلاع بدهید تا ایشان نیز آزمایش‌های لازم را انجام بدهند و تحت درمان قرار بگیرند.
اقدامات تکمیلی پس از درمان
سه ماه پس از اتمام درمان برای بررسی نهایی به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید که عفونت کاملاً از بدنتان پاک شده است و دوباره به عفونت آلوده نشده‌اید. اگر علائم با وجود مصرف آنتی بیوتیک برطرف نشده است، برای بررسی مجدد به پزشک معالجتان مراجعه کنید.
پیشگیری از سوزاک
استفاده از کاندوم حین رابطه جنسی از ابتلا به سوزاک جلوگیری می‌کند. نداشتن رابطه جنسی یا متعهد بودن به رابطه تک‌همسری با فرد سالم دو روش مهم برای کاهش خطر ابتلا به سوزاک به شمار می‌آید. رابطه نداشتن با فرد دارای نشانه‌ها یا علائم بیماری‌های عفونی مقاربتی، مطمئن شدن از این که طرف مقابل آزمایش‌های تشخیصی بیماری‌های مقاربتی را انجام داده است یا غربالگری منظم سوزاک برای افرادی که فعالیت جنسی دارند، نیز برای پیشگیری از سوزاک توصیه می‌شود.
غربالگری سوزاک
- غربالگری سوزاک برای خانم‌هایی که فعالیت جنسی دارند: خانم‌های زیر 25 سال یا خانم‌های 25 سال به بالایی که عامل‌های خطر بیماری سوزاک ـ مانند داشتن رابطه جنسی با چند نفر یا مبتلا بودن همسر به بیماری مقاربتی ـ را دارند، باید غربالگری سوزاک را هر سال انجام بدهند. چنانچه مادر کمتر از 25 سال داشته باشد یا بیش از 25 سال داشته باشد، اما در معرض خطر ابتلا به عفونت سوزاک باشد، غربالگری سوزاک در دوران بارداری توصیه می‌شود. غربالگری معمولاً در نخستین معاینه دوران بارداری انجام می‌شود.
- غربالگری سوزاک برای آقایانی که فعالیت جنسی دارند: به آقایان توصیه می‌شود که غربالگری سوزاک را حداقل سالی یک بار انجام بدهند. البته غربالگری دوره‌ای به مردان ناهم‌جنس‌خواه توصیه نمی‌شود.
