کیست اپیدیدیم در کیسه بیضه (اسپرماتوسل):علل و درمان

اسپرماتوسل یا کیست اپیدیدیم عبارت است از یک توده غیرطبیعی (کیست) که در اپیدیدیم – لوله مارپیچی کوچکی که در بالای بیضه قرار گرفته است و وظیفه انتقال اسپرم را بر عهده دارد – به وجود می‌آید. کیست اپیدیدیم در کیسه بیضه یک کیست غیر سرطانی و معمولاً بدون درد است که از یک مایع شیری رنگ شفاف که می‌تواند حاوی اسپرم باشد، پر شده است. کیست اپیدیدیم در کیسه بیضه که گاهی با عنوان کیست اسپرماتیک نیز شناخته می‌شود، عارضه بسیار شایعی به شمار می‌رود که تأثیر منفی بر باروری نمی‌گذارد و معمولاً نیازی به درمان ندارد. اما اگر اندازه آن به قدری بزرگ شود که باعث ایجاد ناراحتی در بیمار شود، ممکن است پزشک عمل جراحی را برای درمان آن توصیه نماید.

علائم

---

کیست اپیدیدیم معمولاً هیچ علائم و نشانه‌های خاصی ندارد و اندازه آن هم ممکن است ثابت باقی بماند. اما اگر به اندازه کافی بزرگ شود ممکن است علائم زیر را در شما ایجاد کند:

• درد و ناراحتی در بیضه طرف درگیر در عارضه
• احساس سنگینی در کیسه بیضه در طرفی که کیست اپیدیدیم در کیسه بیضه به وجود آمده است.
• وجود یک توده یا جسم متراکم در پشت و بالای بیضه

علت‌ها و دلایل

---

علت دقیق ایجاد کیست اپیدیدم شناخته نشده است، اما ممکن است این عارضه به علت انسداد یکی از لوله‌های انتقال دهنده اسپرم اتفاق بیفتد. آسیب فیزیکی و التهاب بیضه‌ها نیز می‌تواند در انسداد مسیر اسپرم و ایجادکیست اپیدیدیم در کیسه بیضه نقش داشته باشد.

عوامل خطرزا

---

به طور کلی به جز پیری و افزایش سن، عوامل خطرزای چندانی برای ایجاد کیست اپیدیدیم شناخته نشده است. اسپرماتوسل‌ها غالباً در مردان در بین سنین 20 تا 50 سالگی دیده می‌شود.

آماده شدن برای معاینه کیست اپیدیدیم توسط پزشک

---

از آنجا که معاینه کیست اپیدیدیم معمولاً در زمان کوتاهی انجام می‌شود و مقدمات زیادی برای انجام آن لازم نیست، بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کنید. برخی از مهم‌ترین نکاتی که به آمادگی بیشتر شما برای مراجعه به پزشک و اطلاع از آنچه که باید از پزشک بخواهید کمک می‌کند، عبارت است از:

کارهایی که شما می‌توانید انجام بدهید

• هر گونه علائمی که در خود مشاهده کرده‌اید را یادداشت کنید، از جمله علائمی که ممکن است از نظر خودتان ارتباطی با علت مراجعه شما به پزشک نداشته باشد.
• اطلاعات شخصی مهم خود را یادداشت کنید، از جمله آسیب‌هایی که احتمالاً به بیضه‌های شما وارد شده است.
• پرسش‌هایی که قصد دارید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید.

نوبت حضور شما نزد پزشک معمولاً کوتاه است، بنابراین آماده کردن فهرستی از سؤال‌هایی که از پزشک دارید به شما کمک می‌کند تا از این زمان حداکثر استفاده را ببرید. برخی از سؤالات اساسی که احتمالاً قصد دارید از پزشک بپرسید شامل موارد زیر است:

• علائمی که من مشاهده کرده‌ام بیشتر به چه علتی می‌تواند باشد؟
• آیا این علائم می‌تواند علل دیگری هم داشته باشد؟
• چه آزمایش‌هایی لازم است انجام بدهم؟
• آیا این عارضه موقتی است یا تا زمانی طولانی وجود خواهد داشت؟
• آیا کیست اپیدیدیم بر توانایی جنسی من تأثیر منفی خواهد داشت؟
• آیا این عارضه بر باروری من تأثیر منفی خواهد داشت؟
• آیا به درمان خاصی نیاز دارم؟
• چه درمان‌هایی برای کیست اپیدیدیم وجود دارد و در مورد من کدام یک را توصیه می‌کنید؟
• این درمان چه عوارض جانبی می‌تواند برای من داشته باشد؟
• چه مدتی بعد از جراحی می‌توانم فعالیت‌های عادی خود را شروع کنم و یا رابطه جنسی داشته باشم؟

اقداماتی که از پزشک انتظار می‌رود

پزشک احتمالاً چند سؤال از شما می‌پرسد که آمادگی قبلی برای پاسخ به آنها باعث می‌شود که وقت کمتری از شما گرفته شود و بتوانید به کارهای مهم‌تر خود برسید. سؤالاتی که پزشک ممکن است از شما بپرسد:

• چه علائم خاصی را در خودتان مشاهده کرده‌اید؟
• این علائم هر چند وقت یک بار دیده می شود؟
• علائم شما از چه زمانی شروع شده است؟
• شدت این علائم در چه حدی است؟
• آیا کار خاصی هست که باعث تسکین علائم شما شود؟
• چه عواملی باعث تشدید علائم شما می‌شود؟
• آیا سابقه مصدومیت از ناحیه بیضه‌ها را داشته‌اید؟

آزمایش‌ها و تشخیص کیست اپیدیدیم

---

برای تشخیص کیست اپیدیدیم لازم است یک معاینه بالینی بر روی شما انجام شود. با جود آنکه اپیدیدیم معمولاً دردناک نیست، اما ممکن است هنگامی که پزشک توده کیست اپیدیدیم در کیسه بیضه را لمس می‌کند (یا به آرامی روی آن ضربه می‌زند) کمی درد داشته باشد. همچنین ممکن است آزمایش‌های زیر برای تشخیص کیست اپیدیدیم در شما انجام شود:

• ترانس ایلومینیشن: در این آزمایش، پزشک نور را به درون کیسه بیضه شما می‌تاباند و این نور نشان می‌دهد که توده کیست اپیدیدیم در کیسه بیضه از مایع پر شده است و حالت جامد ندارد.
• سونوگرافی(اولتراسوند): اگر کیست اپیدیدیم در آزمایش ترانس ایلومینیشن به وضوح قابل تشخیص نباشد، با آزمایش سونوگرافی می‌توان تعیین کرد که توده مورد نظر همان کیست اپیدیدیم است یا چیز دیگری است. از این آزمایش که در آن با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا تصاویری از ساختارهای داخلی بدن گرفته می‌شود، می‌توان جهت تشخیص عوامل دیگری از قبیل تومور بیضه که احتمالاً باعث تورم کیسه بیضه شده است استفاده کرد.

درمان و داروها

---

در صورتی که کیست اپیدیدیم در کیسه بیضه شما دردناک باشد، ممکن است پزشک در ابتدا داروهای مسکن بدون نسخه از قبیل استامینوفن یا ایبوپروفن را به شما توصیه کند.

عمل جراحی

برای درمان کیست اپیدیدیم به روش جراحی معمولاً یک عمل جراحی به نام اسپرماتوسلکتومی به صورت سرپایی و با استفاده از بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی بر روی بیمار انجام می‌شود. در این روش، جراح یک برش بر روی کیسه بیضه ایجاد می‌کند و توده اسپرماتوسل را از روی اپیدیدیم جدا می‌کند. بعد از پایان جراحی، ممکن است لازم باشد که از بیضه‌بندهای ورزشی که گاز استریل در داخل آنها قرار داده شده است استفاده کنید تا برای محافظت از جایگاه محل جراحی، فشاری را بر روی آن وارد کند. سایر نکاتی که احتمالاً بعد از جراحی کیست اپیدیدیم پزشک به شما توصیه می‌کند، شامل موارد زیر است:

• به مدت دو تا سه روز بعد از جراحی، روی بیضه یخ بگذارید تا ورم آن فروکش کند.
• به مدت یک تا دو روز از قرص‌های مسکن استفاده کنید.
• دو هفته بعد از جراحی برای ویزیت مجدد به پزشک جراح مراجعه کنید.

عوارض جراحی

اگر کیست اپیدیدیم شما دردناک باشد یا اندازه آن به قدری بزرگ شده باشد که باعث ناراحتی شما شود، احتمالاً این کیست باید از طریق عمل جراحی برداشته شود. برداشتن کیست اپیدیدیم به روش جراحی ممکن است باعث آسیب رسیدن به خود اپیدیدیم یا به مجرای دفران شود. محرای دفران لوله‌ای است که اسپرم را از اپیدیدیم به آلت تناسلی منتقل می‌کند. آسیب‌دیدگی هر یک از این دو می‌تواند بر باروری بیمار تأثیر منفی داشته باشد. یکی دیگر از عوارض جانبی که ممکن است بعد از این عمل جراحی اتفاق بیفتد آن است که کیست اپیدیدیم دوباره رشد کند. البته این عارضه شایعی نیست.

آسپیریشن با یا بدون اسکلروتراپی

یک روش درمانی دیگر که استفاده از آن چندان متداول نیست، آسپیریشن نام دارد که گاهی اوقات همراه با اسکلروتراپی انجام می‌شود. در جریان آسپیریشن، یک سوزن مخصوص به درون توده کیست اپیدیدیم وارد شده و مایع داخل آن بیرون کشیده می‌شود. اگر بعد از این کار، کیست اپیدیدیم در کیسه بیضه دوباره عود کند، ممکن است پزشک باز هم مایع داخل آن را به همین روش تخلیه کند و سپس یک ماده شمیایی تحریک کننده را به داخل کیست تزریق نماید. این ماده شیمیایی باعث زخم شدن بافت کیست اپیدیدیم می‌شود و بافت جای زخم که بعد از آن به وجود می‌آید فضای داخل کیسه اسپرماتوسل را پر می‌کند و به این ترتیب، خطر پر شدن مجدد آن توسط مایع و عود کردن مجدد کیست اپیدیدیم کمتر می‌شود. آسیب‌دیدگی اپیدیدیم یکی از عوارض احتمالی ناشی از اسکلروتراپی است. همچنین باز هم احتمال دارد که کیست اپیدیدیم دوباره رشد کند. اسکلروتراپی معمولاً فقط برای مردانی که سن فرزندآوری آنان گذشته است انجام می‌شود.

پیشگیری

---

اگرچه هیچ راهکاری برای جلوگیری از بروز کیست اپیدیدیم وجود ندارد، اما شما خودتان می‌توانید با معاینه کیسه بیضه حداقل هر ماه یک بار، تغییرات احتمالی از قبیل توده‌ها و برآمدگی‌های غیر طبیعی در بیضه‌ها را تشخیص بدهید. هر توده غیر طبیعی که در کیسه بیضه شما دیده شود، باید فوراً توسط پزشک مورد معاینه قرار بگیرد. پزشک شما می‌تواند نحوه صحیح معاینه بیضه‌ها را به شما آموزش بدهد تا خودتان بتوانید به وجود هر گونه توده غیر طبیعی در کیسه بیضه پی ببرید.

طریقه معاینه بیضه‌ها توسط خود شخص

معمولاً در حین دوش گرفتن با آب گرم یا بعد از آن، زمان خوبی برای معاینه بیضه‌ها می‌باشد. زیرا گرمای اب باعث شل شدن بافت کیسه بیضه شما می‌شود و در این زمان راحت‌تر می‌توانید هر گونه توده غیر طبیعی را تشخیص بدهید. برای معاینه کیسه بیضه به روش زیر عمل کنید:

• جلوی آینه بایستید: هر گونه ورم در پوست کیسه بیضه را به دقت مشخص کنید.
• هر یک از بیضه‌ها را جداگانه با دو دست بررسی کنید: انگشت اشاره و انگشت میانی را در زیر بیضه و شست را روی بیضه بگذارید.
• بیضه‌ها را به آرامی در بین شست و انگشتان مالش بدهید: دقت کنید که بیضه‌ها در حالت عادی به صورت صاف، بیضوی شکل و تا حدودی سفت هستند. همچنین کاملاً طبیعی است که اندازه یکی از بیضه‌ها کمی بزرگتر از بیضه دیگر باشد. طنابی که از روی بیضه به طرف بالا خارج می‌شود (اپیدیدیم) نیز یکی از اجزای طبیعی کیسه بیضه است.

شما با انجام این معاینه ساده به طور مرتب، به مرور با ابعاد و خصوصیات ظاهری بیضه‌های خودتان بیشتر آشنا خواهید شد و می‌توانید هر گونه تغییرات غیر طبیعی که در وضعیت بیضه‌ها به وجود می‌آید را زودتر تشخیص بدهید. اگر توده مشکوکی را در کیسه بیضه خود حس کردید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. معاینات منظمی که توسط خود فرد بر روی بیضه‌ها انجام می‌شود می‌تواند نقش بسیار مهمی در حفظ سلامتی او داشته باشد، اما هیچ گاه نمی‌تواند جایگزینی برای معایناتی که توسط پزشک انجام می‌شود باشد. پزشک شما معمولاً در جریان معاینات دوره‌ای که انجام می دهد، وضعیت بیضه‌ها را نیز بررسی می‌کند.