عفونت ادراری در کودکان: علائم و درمان

عفونت‌های دستگاه ادراری در کودکان نسبتاً شایع است، اما معمولاً مشکل جدی به شمار نمی‌رود. عفونت‌های ادراری را می‌توان به طور مؤثری با داروهای آنتی بیوتیک درمان کرد. انواع عفونت‌های ادراری عبارتند از:

• عفونت دستگاه ادراری فوقانی: که شامل عفونت کلیه یا عفونت مجاری ادراری (لوله‌های ارتباط دهنده کلیه‌ها به مثانه) می‌باشد.
• عفونت دستگاه ادراری تحتانی: که شامل عفونت مثانه (سیستیت) و عفونت پیشابراه (لوله‌ای است که ادرار را از مثانه به خارج از بدن هدایت می‌کند) می‌باشد.

دلایل

---

اکثر عفونت‌های ادراری در کودکان توسط باکتری‌هایی ایجاد می‌شود که از طریق دستگاه گوارشی وارد مجرای ادرار می‌شوند. باکتری‌ها به طرق مختلفی ممکن است وارد بدن کودک شوند، از جمله:

• زمانی که کودک در دستشویی با دستمال توالت همزمان مقعد و اندام تناسلی خود را تمیز می‌کند. این مشکل در دختران شایع‌تر از پسران است، زیرا در دختران فاصله مقعد با مجرای ادرار بسیار نزدیک‌تر است.
• در نوزادان، ذرات مدفوع از پوشک به مجرای ادرار می‌رسد، به خصوص اگر نوزاد هنگام عوض کردن پوشک، تحرک زیادی داشته باشد. برخی از کودکان دچار عفونت ادراری شده و برخی دیگر مصون هستند و این امر دلیل مشخصی ندارد. با این حال، برخی از کودکان به دلیل وجود مشکلات تخلیه مثانه، ممکن است در برابر عفونت ادراری آسیب پذیرتر باشند. علل مشکلات تخلیه مثانه عبارتند از:

• یبوست: گاهی اوقات یبوست می‌تواند باعث تورم بخشی از روده بزرگ شود، این تورم سبب فشار بر مثانه و جلوگیری از تخلیه طبیعی آن می‌گردد.
• سندرم اختلال دفع: در این بیماری نسبتاً شایع، کودک مدفوع خود را “نگه می‌دارد”، حتی اگر نیاز به دفع مدفوع داشته باشد.
• برگشت ادراری: این یک بیماری نادر است که در طی آن ادرار دوباره در مجاری ادراری به سمت مثانه و کلیه جریان می‌یابد. این عارضه به دلیل مشکلات دریچه مجاری ادرار که به مثانه وارد می‌شود، رخ می‌دهد.

علائم

---

تشخیص عفونت ادراری در کودکان با تکیه بر علائم و نشانه‌ها دشوار است، زیرا علائم و نشانه‌های آن ممکن است مبهم باشد و کودکان خردسال به راحتی نمی‌توانند این علائم را بیان کنند. علائم عمومی که ممکن است نشان دهنده بیماری فرزندتان باشد، عبارتند از:

• تب
• استفراغ
• ضعف و خستگی
• تحریک پذیری
• تغذیه ضعیف
• عدم افزایش وزن مناسب
• زردی پوست و سفیدی چشم (یرقان) در خردسالان

نشانه‌های دیگری که ممکن است حاکی از عفونت دستگاه ادراری کودک باشد، عبارتند از:

• درد و یا سوزش هنگام ادرار 
• نیاز مکرر به دفع ادرار
• خودداری از دفع مدفوع
• تغییر در عادات طبیعی دستشویی مانند بی اختیاری ادرار و یا شب ادراری
• درد شکم، پهلو و یا کمر
• بوی ناخوشایند ادرار
• مشاهده خون در ادرار 
• کدر بودن ادرار 

تشخیص

---

در اغلب موارد، پزشک می‌تواند با پرسیدن سؤالاتی در مورد علائم کودک و بررسی آنها و توصیه آزمایش ادرار، عفونت دستگاه ادراری در کودک را تشخیص دهد. درمان معمولاً بلافاصله پس از گرفتن نمونه ادرار شروع شده و نیازی به انجام آزمایشات بیشتر نیست.

آزمایش ادرار

گاهی اوقات جمع‌آوری نمونه ادرار از کودکان به خصوص نوزادان و خردسالان می‌تواند مشکل باشد. معمولاً از کودکانی که رفتن به دستشویی را آموخته‌اند، می‌توان خواست که نمونه ادرار خود را با استفاده از یک بطری استریل جمع آوری کنند. برای کمک به کودکتان در جمع‌آوری نمونه ادرار می‌توانید یک بطری را در مسیر ادرار کودک خود قرار دهید. در این هنگام اطمینان حاصل کنید که لبه دهانه بطری با هیچ چیز تماس نداشته باشد، زیرا هر گونه تماس یا آلودگی ممکن است نتیجه آزمایش را تحت تأثیر قرار دهد. اگر قادر به جمع آوری نمونه ادرار تمیز نیستید، می‌توانید با قرار دادن یک پد جاذب مخصوص در پوشک کودک خود، نمونه ادرار کودکتان را جمع آوری کنید. این نمونه ادرار با استفاده از یک سرنگ از درون پد جاذب خارج می‌شود. در چنین مواردی، نمونه ادرار را می‌توان با قرار دادن یک لوله پلاستیکی کوچک موسوم به کاتتر در مجرای ادرار کودک به دست آورد.

آزمایشات بیشتر

در برخی شرایط، انجام آزمایشات بیشتری ممکن است لازم باشد، به عنوان مثال:

• اگر سن کودکتان کمتر از شش ماه داشته باشد.
• اگر 24 تا 48 ساعت پس از درمان، هیچ بهبودی در علائم فرزندتان رخ ندهد.
• اگر کودکتان هر گونه علائم غیر معمول مانند کاهش جریان ادرار، فشار خون بالا و یا یک برجستگی و یا توده قابل مشاهده در شکم یا مثانه داشته باشد.
• اگر کودکتان مجدداً دچار عفونت ادراری شده است.

اسکن و آزمایشات تصویربرداری

اسکن‌های مختلفی برای بررسی مشکلات دستگاه ادراری کودکتان وجود دارد:

• سونوگرافی
• اسکن DMSA(دی مرکاپتو سوکسینیک اسید)
• سیستو اورتروگرام در حین ادرار

نوع اسکن و زمان انجام آن بستگی به شرایط خاص کودک شما دارد. در برخی موارد، این اسکن ممکن است چند هفته یا چند ماه پس از عفونت اولیه فرزندتان انجام شود.

درمان

---

اکثر عفونت‌های ادراری در دوران کودکی ظرف مدت 24 تا 48 ساعت پس از درمان با آنتی بیوتیک برطرف خواهد شد و در دراز مدت هیچ گونه مشکلی ایجاد نخواهد کرد. در بسیاری از موارد، درمان کودک شامل مصرف یک دوره آنتی بیوتیک در خانه است. برای رعایت احتیاط، کودکان کمتر از سه ماه و کودکان دارای علایم شدید معمولاً برای چند روز در بیمارستان بستری شده و آنتی بیوتیک را با تزریق مستقیم به داخل ورید دریافت می‌کنند.

درمان‌های خانگی

اگر کودک شما بالاتر از سه ماه است و احتمال خطر ابتلا به بیماری‌های جدی وجود ندارد، معمولاً می‌توانید کودکتان را در خانه با استفاده از آنتی بیوتیک درمان کنید. طول مدت درمان بستگی به نوع عفونت ادراری کودکتان دارد:

• عفونت دستگاه ادراری تحتانی: معمولاً یک دوره 3 روزه مصرف آنتی بیوتیک نیاز دارد.
• عفونت دستگاه ادراری فوقانی: معمولاً یک دوره 7- 10 روزه مصرف آنتی بیوتیک لازم است.

کودک شما ممکن است در طی مصرف آنتی بیوتیک، برخی از عوارض جانبی را تجربه کند، اما این عوارض معمولاً خفیف هستند و با قطع مصرف دارو برطرف می‌شوند. عوارض جانبی شایع آنتی بیوتیک عبارتند از:

• احساس بیماری
• استفراغ
• ناراحتی معده
• اسهال
• از دست دادن اشتها

همچنین در صورت لزوم می‌توانید از پاراستامول برای رفع تب و ناراحتی فرزندتان استفاده کنید. با این حال، اگر کودک شما مبتلا به عفونت ادراری است، نباید از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن استفاده کنید، زیرا این داروها می‌تواند به کلیه‌های کودکتان آسیب برساند. هرگز به کودکان زیر سن 16 سال خود آسپرین ندهید. اگر فرزند شما قادر به بلع قرص یا کپسول نباشد، می‌توانید آنتی بیوتیک‌ و پاراستامول را به صورت مایع به کودکتان بدهید. وضعیت کودک شما معمولاً در عرض 24 تا 48 ساعت پس از درمان بهبود خواهد یافت. با این حال، برای جلوگیری از عود عفونت ادراری کودک بسیار مهم است که کل دوره آنتی بیوتیک تجویز شده به پایان برسد.

درمان در بیمارستان

اگر فرزند شما کمتر از سه ماهه است و یا احتمال بدتر شدن عفونت وجود دارد، باید نوزادتان را جهت درمان در بیمارستان بستری کنید. در موارد زیر کودکتان بدون درمان در بیمارستان در معرض خطر جدی خواهد بود:

• اگر نوزادتان بسیار بیمار به نظر می‌رسد، دچار کم آبی بدن شده یا به دلیل استفراغ قادر به نگه داشتن داروهای خوراکی در بدن خود نیست.
• اگر علائم غیر طبیعی مانند کاهش جریان ادرار، فشار خون بالا و یا یک برجستگی و یا توده در شکم یا مثانه کودک مشاهده کنید.
• اگر کودک قبلاً مبتلا به یک بیماری مؤثر بر سیستم ادراری شده است.

در این موارد، کودک شما برای دریافت آنتی بیوتیک داخل وریدی نیاز به بستری شدن در بیمارستان به مدت چند روز دارد. همانند درمان خانگی، فرزند شما باید در عرض 24 تا 48 ساعت بهبود یابد.

پیشگیری

---

جلوگیری کامل از عفونت‌های ادراری در دوران کودکی امکان پذیر نیست، اما با انجام اقداماتی می‌توانید خطر ابتلاء کودک خود به این عفونت‌ها را کاهش دهید. توصیه‌های زیر ممکن است در این زمینه به شما کمک کند:

• در صورت امکان برای شش ماه اول بعد از تولد، به طور انحصاری کودک خود را شیر دهید.
• به دختران خود آموزش دهید که در دستشویی، خود را از عقب به جلو با دستمال توالت تمیز کنند.
• مطمئن شوید که کودک شما آب و مایعات کافی می‌نوشد و به طور منظم به دستشویی می‌رود.
• از تهیه لباس زیر نایلونی و یا مواد مصنوعی برای کودک خود اجتناب کنید.
• از صابون‌های معطر و یا حباب حمام استفاده نکنید.
• برای کاهش خطر ابتلا فرزند خود به یبوست، اقدامات لازم را انجام دهید.