آزمایش PSA : PSA، پروتئینی است که توسط بافت‌های سرطانی و غیرسرطانی پروستات تولید شده و بخش عمده‌ای از آن در مایع منی یافت می‌شود؛ با این حال مقدار کمی از آن در خون نیز گردش دارد.
افزایش مقدار PSA، در سرطان پروستات می‌تواند نشانه‌ای از این بیماری باشد؛ ولی شرایط دیگری مانند التهاب یا بزرگ شدن پروستات نیز باعث افزایش PSA می‌شوند. به همین دلیل درک رنج نرمال آزمایش psa از اهمیت بالایی برخوردار است؛ اما آزمایش psa چیست؟
نشانه های اولیه از علائم سرطان پروستات بدخیم را بشناسید! کلیک کنید تا از این علائم حیاتی بیشتر بدانید.
آزمایش PSA، بخشی از فرایند تشخیص سرطان پروستات می‌باشد و ممکن است به همراه سایر آزمایش‌ها، مانند معاینه دیجیتال رکتوم انجام شود تا تصویر بهتری از وضعیت پروستات به دست آید؛ علاوه بر غربالگری، این آزمایش می‌تواند برای بررسی اثربخشی روش‌های درمانی یا پیگیری بازگشت سرطان در افراد مبتلا نیز مورد استفاده قرار گیرد.
در این مقاله از سایت دکتر فرشاد نامداری، به بررسی دقیق آزمایش PSA، مقدار psa در سرطان پروستات، مقدار نرمال total psa و مقدار نرمال آزمایش free psa می‌پردازیم.
آزمایش psa چیست؟
آزمایش PSA، از ابزارهای مهم در تشخیص سرطان پروستات، به عنوان شایع‌ترین سرطان در مردان، به شمار می‌رود. این آزمایش، میزان آنتی ژن خاص پروستات در خون (PSA) را اندازه‌گیری می‌کند؛ چرا که در موارد سرطان پروستات، سطح PSA معمولاً بالاتر از حد طبیعی است.
با این وجود، اگر فردی علائمی مانند تکرر ادرار، خون در ادرار یا مشکلات نعوظ داشته باشد، آزمایش پروستات و بررسی مقدار نرمال آزمایشfree psa، برای او توصیه می‌شود.
اگرچه این آزمایش می‌تواند نشان‌دهنده سطح بالای این پروتئین در بدن باشد؛ اما به تنهایی قادر به ارائه اطلاعات دقیق درمورد شرایط سرطانی نیست؛ زیرا در موارد غیر سرطانی مانند التهاب یا بزرگ شدن پروستات نیز مقدار نرمال total psa دچار تغییرات غیرعادی می‌شود.
به همین دلیل آزمایش پروستات برای سنجش مقدار psa در سرطان پروستات، معمولا در کنار معاینه دیجیتالی مقعد (DRE) انجام خواهد شد.
مقدار نرمال آزمایش Free PSA و مقدار نرمال Total PSA، دو پارامتر مهم در این آزمایش هستند؛ اما نسبت Free PSA به Total PSA چقدر باید باشد؟ این نسبت به پزشک کمک می‌کند تا بهتر تشخیص دهد که آیا سطح PSA بالا به دلیل سرطان است یا دلایل دیگری مانند بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات (BPH) وجود دارد؛ همچنین، نسبت پایین Free PSA به Total PSA ممکن است نشانه‌ای از وجود سرطان باشد.
آزمایش PSA چه زمانی باید انجام شود و برای چه افرادی ضروری است؟
آزمایش پروستات معمولا از سن 50 سالگی به بعد توصیه می‌شود؛ اما بسته به شرایط فرد و عوامل خطر، ممکن است نیاز به انجام این تست زودتر از سن مقرر نیز باشد.
پزشکان توصیه می‌کنند که افراد دارای مشکلات پروستات هرسال یکبار این آزمایش را انجام دهند. این آزمایش به ویژه برای افرادی که در معرض خطر بالای سرطان پروستات هستند، اهمیت بیشتری دارد.
برخی افراد متناسب با شرایط ویژه‌ای که دارند، ممکن است نیاز به شروع زودهنگام آزمایش PSA داشته باشند. برخی از مهمترین این شرایط عبارتند از:
- اگر فردی در خانواده شما به ویژه از اعضای درجه یک مانند پدر یا برادر، دچار سرطان پروستات شده باشد، بهتر است با احتیاط بیشتری چکاپ‌های دوره‌ای را جدی بگیرید.
- افرادی که از نژاد سیاه‌پوستان هستند نیز به طور ژنتیکی در معرض خطر بالاتری هستند.
همچنین، بعد از درمان سرطان پروستات به منظور بررسی اثربخشی درمان و احتمال بازگشت بیماری، آزمایش PSA به صورت دوره‌ای انجام می‌شود.
پیشگیری بهتر از درمان است! راهکار های پیشگیری از پروستات را اینجا بخوانید.
آماده‌سازی برای انجام آزمایش پروستات: نکاتی که باید بدانید!
قبل از انجام آزمایش PSA ، لازم است پزشک خود را در جریان برخی از شرایط خاص مانند داروهایی که مصرف می‌کنید، قرار دهید. داروهایی مانند فیناستراید (Finasteride) و دوتاستراید (Dutasteride) که برای درمان هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH) مصرف می‌شوند، می‌توانند بر مقدار نرمال total psa تاثیر بگذارند؛ همچنین داروی فیناستراید که برای ریزش مو هم تجویز می‌شود، ممکن است رنج نرمال آزمایشpsa را تغییر دهد.
اگر در شش هفته گذشته بیوپسی یا جراحی برای درمان BPH مانند تراشیدن پروستات از طریق مجرای ادراری داشته‌اید، یا اخیراً از کاتتر ادراری استفاده کرده‌اید، ممکن است مقدار PSA در سرطان پروستات یا آزمایش شما تحت تاثیر قرار بگیرد؛ علاوه بر این، وجود عفونت‌های مجرای ادراری یا بیماری‌های کبدی مانند سیروز کبدی نیز باید به پزشک گزارش شوند.
دستورالعمل‌هایی برای دقت بیشتر در آزمایش PSA
برای اطمینان از دقت آزمایش PSA ، پزشک توصیه‌هایی به شما می‌دهد:
- فعالیت‌های جنسی از جمله خودارضایی را از 48 ساعت قبل از آزمایش انجام ندهید؛ زیرا انزال می‌تواند باعث افزایش موقت مقدار نرمال آزمایشfree psa شود.
- از انجام ورزش‌های شدید، به ویژه دوچرخه سواری، در 48 ساعت قبل از ایم آزمایش خودداری نمایید.
آزمایش PSA چگونه انجام می‌شود؟ روند بررسی رنج نرمال آزمایشpsa
آزمایش PSA ، نوعی آزمایش خون است که طی آن، بعد از ضدعفونی کردن بازوی شما، یک نمونه خون کوچک با سوزنی مخصوص و باریک گرفته شده و برای تحویل به آزمایشگاه، ارسال خواهد شد. کل فرایند آزمایش پروستات، تنها چند دقیقه طول می‌کشد.
مراقبت‌های لازم پس از انجام آزمایش PSA: جلوگیری از عوارض جانبی
بعد از انجام این آزمایش، نوشیدن مقدار کافی مایعات و استراحت می‌تواند به جلوگیری از عوارض جانبی مانند سرگیجه، خستگی یا تهوع کمک کند. بهتر است تا چند ساعت بعد از آزمایش، از انجام فعالیت‌های شدید نیز خودداری کنید.
رنج نرمال آزمایش psaچقدر است؟
مقدار نرمالtotal psa، به سن فرد بستگی دارد و حتی اگر فرد دچار سرطان پروستات یا سایر مشکلات پروستات نباشد، با افزایش سن به تدریج بالاتر می‌رود. پزشکان مقدار PSA را در خون، با واحد نانوگرم بر میلی‌متر (ng/ml) اندازه‌گیری می‌کنند.
|
سن |
سطح نرمال (ng/ml) | سطح غیرعادی (ng/ml) |
| 40 تا 50 سال | 0 تا 2.5 | بالاتر از 2.5 |
| 50 تا 60 سال | 2.5 تا 3.5 | بالاتر از 3.5 |
| 60 تا 70 سال | 3.5 تا 4.5 | بالاتر از 4.5 |
| 70 تا 80 سال | 4.5 تا 5.5 | بالاتر از 5.5 |
افزایش غیرعادی در نتیجه آزمایش PSA ، ممکن است نشان‌دهنده سرطان پروستات باشد.
برای تشخیص سلامت پروستات، نسبت Free PSA به Total PSA چقدر باید باشد؟
نسبت Free PSA به Total PSA یکی از ابزارهای مهم در تشخیص مشکلات پروستات، از جمله سرطان پروستات است. بهتر است بدانید، PSA به دو شکل در خون وجود دارد:
- PSA آزاد (Free PSA)
- PSA متصل (Bound PSA)
PSA متصل به پروتئین‌ها، “Bound PSA” نامیده می‌شود؛ در حالی که PSA آزاد که بدون اتصال به پروتئین‌ها در خون جریان دارد، “Free PSA” نامیده می‌شود. منظور از Total PSA نیز مجموع هر دو نوع PSA موجود در خون است؛ از این رو، نسبت Free PSA به Total PSA با مقایسه مقدار PSA آزاد به مجموع کل PSA، محاسبه می‌شود و به پزشکان کمک می‌کند تا تمایز بین شرایط خوش‌خیم پروستات و سرطان را بهتر شناسایی کنند.
اهمیت نسبت Free PSA به Total PSA
افرادی که به شرایط خوش‌خیم پروستات مانند هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات مبتلا هستند، معمولاً مقدار نرمال آزمایش free psa در آن‌ها تغییرات شدیدتری دارد؛ در حالی که در شرایط سرطان پروستات سطح Free PSA کمتر است. به عنوان مثال، اگر مقدار نرمال total psa بین 4 تا 10 نانوگرم بر میلی‌متر باشد، پزشکان ممکن است نسبت PSA آزاد را برای ارزیابی دقیق‌تر نیاز داشته باشند.
محدوده‌های مقدار نرمال آزمایش free psa
- نسبت Free PSA بالاتر از 25%: این نسبت معمولا به عنوان سطح نرمال در نظر گرفته می‌شود و نشان از احتمال پایین سرطان پروستات است.
- نسبت Free PSA کمتر از 18%: به نظر برخی از پزشکان، در این سطح امکان وجود سرطان پروستات هست و انجام بیوپسی نیز پیشنهاد می‌شود.
- نسبت Free PSA کمتر از 12%: در این حالت، انجام بیوپسی توصیه می‌شود؛ زیرا به نسبت قوی‌تری احتمال سرطان پروستات مشاهده می‌شود.
بررسی نسبت Free PSA به Total PSA به ویژه در افرادی که نتیجه آزمایش مقدار psa در سرطان پروستات برای آن‌ها در محدوده مرزی قرار دارد، می‌تواند به کاهش نیاز به انجام بیوپسی‌های غیرضروری و تشخیص دقیق‌تر کمک کند.
نتیجه آزمایش PSA و آنچه باید برای حفظ سلامت خود بدانید!
آزمایش PSA، یکی از مهمترین نمونه‌های آزمایش پروستات برای تشخیص سرطان یا دیگر بیماری‌های این ناحیه در مردان است که به تشخیص پزشک و متناسب با شرایط عمومی و ژنتیکی بیمار، می‌تواند از سن 50 سالگی یا زودتر از آن به صورت دوره‌ای انجام شود. از آنجایی که PSA در خون به دو نوع تقسیم می‌شود، دانستن نسبت Free PSA به Total PSA یکی از معیارهای مهم برای پزشکان به شمار می‌رود.
در صورتی که شما نیز با سابقه خانوادگی در بیماری‌های پروستات، مواجه هستید یا علائمی مانند تکرر ادرار یا خون در ادرار را مشاهده می‌کنید، بهتر است با مراجعه به پزشک متخصص و رعایت نکات قبل از انجام آزمایش، نسبت به بررسی رنج نرمال آزمایش psa خود اقدام کنید.
علائم سرطان پروستات در جوانان که نباید نادیده بگیرید! برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید.
برای این منظور، می‌توانید با دکتر فرشاد نامداری، به عنوان یکی از بهترین فوق تخصص های اورولوژی در تهران از طریق راه‌های زیر در ارتباط باشید و خدمات درمانی لازم را با بهترین مشاوره تخصصی دریافت کنید.
- شماره تلفن‌های: ۸۸۷۷۶۸۰۱, ۰۹۱۰۷۵۸۵۳۵۸
- سایت اینترنتی: https://drnamdari.com/
- مراجعه حضوری به آدرس: تهران، خیابان ولیعصر عج، ۳۰۰متر پایین تر از ونک، بالاتر از پل همت، بن بست سیدالشهدا، ساختمان رهام، پلاک ۸، واحد ۱
منبع
https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/psa-test/about/pac-20384731
https://www.nhs.uk/conditions/psa-test/
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/24615-psa-test
https://cancer.ca/en/treatments/tests-and-procedures/prostate-specific-antigen-psa-test
