فتق یا هرنی، زمانی رخ می‌دهد که بخشی از بافت یا عضو داخلی بدن، از طریق نقطه ضعیف در دیواره عضلانی، بیرون زده و باعث ایجاد تورم یا برآمدگی شود. عمل فتق، روشی موثر برای ترمیم این ضعف دیواره است که با بازگرداندن بافت بیرون زده به محل خود و تقویت منطقه ضعیف، از بروز عوارض جدی جلوگیری می‌کند. این تقویت، معمولا با استفاده از مش جراحی یا بخیه انجام می‌شود تا احتمال بازگشت فتق، کاهش یابد.
انواع مختلفی از جراحی فتق وجود دارد؛ از جمله جراحی باز که در آن یک برش بزرگ ایجاد شده و جراحی لاپاراسکوپی (کم تهاجمی) که با برش‌های کوچک و استفاده از دوربین و ابزارهای تخصصی، انجام می‌شود. انتخاب روش جراحی، به نوع، اندازه و محل فتق بستگی دارد و هدف اصلی آن، کاهش درد و بازگشت عملکرد طبیعی بدن است؛ هرچند مانند هر جراحی دیگری، امکان بروز عوارض عمل فتق وجود دارد.
یک سوال رایج این است که اگر فتق عمل نشود، چه می شود؟ ممکن است تورم بزرگ‌تر شده و مشکلات جدی‌تری، مثل گیر کردن روده یا کاهش خون‌رسانی ایجاد شود که نیاز به جراحی اورژانسی را ضروری می‌کند؛ بنابراین، شناخت اینکه جراحی فتق چگونه است؟ اهمیت بالایی دارد. در این مطلب از سایت دکتر فرشاد نامداری، راهنمایی جامع درباره عمل جراحی فتق، ارائه می‌دهیم.
انواع رایج فتق که نیاز به جراحی دارند
فتق‌ها، انواع مختلفی دارند و برخی از آن‌ها، به دلیل درد، تورم یا خطر عوارض، نیاز به عمل جراحی فتق فوری، پیدا می‌کنند.
- فتق اینگوینال: این نوع فتق که در ناحیه کشاله ران ایجاد می‌شود، شایع‌ترین نوع بوده و در مردان، بیشتر رخ می‌دهد. در این حالت، بخشی از روده یا چربی، به کانال اینگوینال وارد شده و باعث برآمدگی خواهد شد. برای این نوع، عمل فتق کشاله ران ضروری است و اغلب بیماران، با جراحی باز یا لاپاراسکوپی درمان می‌شوند.
- فتق فمورال: در اکثر در زنان مسن، این فتق در بالا و نزدیک کشاله ران ایجاد شده و به دلیل نزدیکی به رگ‌های خونی، نیاز به جراحی فتق سریع دارد تا از خطر عوارض جدی جلوگیری شود.
- فتق ناف: در اطراف ناف شکل می‌گیرد و در کودکان، ممکن است بدون جراحی برطرف شود؛ اما در بزرگسالان، اغلب جراحی فتق توصیه می‌شود؛ زیرا احتمال بزرگ شدن و بروز عوارض بیشتر است.
- فتق اپیگاستریک: چربی یا بافت از دیواره شکم بین ناف و استخوان سینه، بیرون می‌زند. این نوع فتق، کوچک است؛ اما در صورت بزرگ شدن یا دردناک شدن، عمل فتق لازم دارد.
- فتق شکافی یا پس از عمل: این فتق، در محل برش‌های جراحی قبلی ایجاد می‌شود و ضعف دیواره شکم، باعث بیرون زدگی بافت خواهد شد. برای جلوگیری از پیشرفت و پیچیده‌تر شدن این مشکل، عمل جراحی فتق توصیه می‌شود.
- فتق هیاتال: هنگامی که بخشی از معده، از طریق دیافراگم به حفره قفسه سینه وارد می‌شود. اکثر افراد با فتق هیاتال، نیازی به جراحی فوری ندارند؛ اما اگر علائم شدید، مانند رفلاکس مداوم یا درد ایجاد شود، عمل فتق لازم خواهد بود.
در پاسخ به پرسش جراحی فتق چگونه است؟ باید گفت؛ بسته به نوع فتق، می‌توان از روش باز، لاپاراسکوپی یا ترکیبی استفاده کرد. با این حال، شناخت انواع فتق و اقدام به موقع با جراحی، می‌تواند از پیشرفت بیماری، درد مزمن و مشکلات جدی، جلوگیری کند و به بازگشت سریع به فعالیت‌های روزمره کمک نماید.
روش‌های جراحی فتق؛ مقایسه و انتخاب
بسته به نوع فتق، شرایط بیمار و تجربه جراح، روش‌های مختلفی برای انجام عمل فتق وجود دارد. در برابر پرسش رایج اگر فتق عمل نشود، چه می شود؟ باید گفت؛ این بیماری، می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری، مانند فتق مختنق و حتی انسداد روده، نکروز، عفونت شدید داخل شکمی و تهدید برای جان بیمار، به دنبال داشته باشد؛ از این رو مراجعه به بهترین دکتر فتق در تهران ضروری است.
جراحی فتق به روش لاپاراسکوپی (بسته)
در این روش، به جای ایجاد یک برش بزرگ روی شکم، چند برش کوچک (معمولا 3 یا 4) ایجاد می‌شود و از طریق یکی از این برش‌ها، لوله باریکی به نام لاپاراسکوپ که دارای دوربین است، وارد شکم خواهد شد. تصویر داخل شکم، روی مانیتور نمایش داده شده و جراح، با استفاده از ابزارهای ظریف جراحی از طریق برش‌های دیگر، فتق را به جای خود بازمی‌گرداند.
در بسیاری از موارد، برای تقویت ناحیه ضعیف شده، از مش مخصوص استفاده می‌شود تا احتمال عود فتق، به حداقل برسد. مدت زمان انجام عمل جراحی فتق با روش لاپاراسکوپی، کمی بیشتر از روش باز است و میزان عود در روش لاپاروسکوپی بالاتر است ، اما مزیت آن، در بازگشت سریع‌تر بیمار به زندگی روزمره و کاهش درد پس از عمل می‌باشد.
جراحی فتق به روش باز
در عمل فتق باز که قدیمی‌تر و همچنان بسیار پرکاربرد است، یک برش در ناحیه شکم یا کشاله ران ایجاد می‌شود. جراح با دسترسی مستقیم به فتق، بافت یا اندام جابه‌جا شده را به جای اصلی بازمی‌گرداند و سپس، با استفاده از بخیه یا مش، دیواره شکم را تقویت خواهد کرد. جراحی فتق به روش باز، زمان کمتری نسبت به لاپاراسکوپی نیاز دارد و در برخی از فتق‌ها، مانند فتق اینگوینال اولیه، ریسک عود کمتری دارد.
با این حال، نقاهت آن ممکن است طولانی‌تر باشد و بیمار درد بیشتری در روزهای ابتدایی پس از عمل، تجربه کند.
استفاده از مش در جراحی فتق
چه در روش باز و چه در روش لاپاراسکوپی، امروزه استفاده از مش به عنوان استاندارد درمانی شناخته می‌شود. مش، یک لایه مصنوعی یا بیولوژیک است که روی ناحیه ضعیف شده شکم قرار می‌گیرد تا علاوه بر ترمیم فتق، مقاومت دیواره شکم را افزایش دهد. این تکنیک، به طور چشمگیری احتمال بازگشت فتق را کاهش داده و نتایج بلندمدت بهتری، ایجاد می‌کند.
انتخاب بین جراحی باز یا بسته و تصمیم برای استفاده از مش، بستگی به شرایط هر بیمار دارد. عواملی، مانند نوع و اندازه فتق، سابقه عمل‌های قبلی، سن و وضعیت عمومی بیمار، در این انتخاب نقش دارند. اگرچه برخی بیماران به دلیل ترس یا پرسش‌هایی مانند اگر فتق عمل نشود، چه می شود؟ تردید دارند؛ اما واقعیت این است که تنها راه پیشگیری از عوارض جدی، انجام به‌موقع این جراحی است.
آمادگی‌های قبل از عمل جراحی فتق
قبل از عمل فتق، جراح سابقه پزشکی شما، شامل داروهایی که مصرف می‌کنید، مکمل‌ها و حتی، گیاهان دارویی که می‌خورید را مرور می‌کند؛ همچنین، آزمایش خون، تصویربرداری یا ارزیابی‌های لازم برای اطمینان از سلامت شما انجام می‌شود. در شرایطی، توصیه می‌شود که برخی داروها، مانند رقیق‌کننده‌های خون (مثل آسپرین) یا داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی را مدتی قبل از جراحی فتق، متوقف کنید که رعایت این دستور پزشک، اهمیت بالایی دارد.
باید حداقل 6 ساعت قبل از عمل جراحی فتق، چیزی نخورید یا ننوشید تا معده خالی باشد و عمل، به طور ایمن انجام شود. دوش گرفتن یا حمام با صابون ساده شب قبل یا صبح روز عمل و حذف لوسیون، عطر، دئودورانت، جواهرات و لاک ناخن، بخشی از آماده‌سازی برای کاهش خطر عفونت یا دیگر عوارض عمل فتق است. در آخر، به دلیل اثرات بیهوشی، نمی‌توانید خودتان رانندگی کنید؛ پس، باید یک همراه داشته باشید تا شما را به خانه برساند و در روزهای اول پس عمل فتق همراهتان باشد.
جراحی فتق چگونه است؟
عمل فتق، فرایندی است که طی آن دیواره ضعیف عضلات، ترمیم می‌شود و بافت بیرون‌زده، به جای خود بازگردانده خواهد شد. اگر می‌پرسید جراحی فتق چگونه است؟ مراحل زیر را دنبال کنید.
- بیهوشی: قبل از عمل، بیمار داروهای پیشگیری از درد را دریافت کرده و نوع بیهوشی، مشخص می‌شود. در عمل جراحی فتق به روش لاپاراسکوپی، اغلب از بیهوشی عمومی استفاده خواهد شد تا بیمار، خواب باشد و هیچ دردی، احساس نکند. در روش باز، ممکن است بی‌حسی موضعی یا منطقه‌ای کافی باشد و بیمار در حین عمل، هوشیار بماند؛ اما در ناحیه جراحی هیچ دردی نداشته باشد.
- ایجاد برش: در جراحی فتق باز، یک برش طولانی در ناحیه کشاله ران یا محل فتق ایجاد می‌شود؛ اما در عمل فتق لاپاراسکوپی، چند برش کوچک در اطراف ناف و پایین شکم زده شده و با وارد کردن لاپاراسکوپ، جراح داخل شکم را مشاهده می‌کند.
- ترمیم فتق: بافت بیرون زده، به جای خود بازگردانده می‌شود و دیواره ضعیف، ترمیم می‌گردد. معمولا از بخیه یا مش جراحی برای تقویت دیواره، استفاده می‌شود تا احتمال عود فتق، کاهش یابد.
در آخر پس از ترمیم فتق، برش‌ها با بخیه یا کلیپ بسته شده و با پانسمان محافظت می‌شوند.
عمل فتق چند ساعت طول می‌کشد؟
یکی از سوالات متداول بیماران قبل از عمل فتق، این است که مدت زمان انجام عمل جراحی فتق چقدر است. پاسخ به این سوال، بستگی به نوع فتق، روش جراحی و پیچیدگی عمل دارد. فتق‌های ساده، مانند فتق اینگوینال اولیه، معمولا سریع‌تر ترمیم می‌شوند، در حالی که فتق‌های پیچیده یا فتق‌های ناشی از جراحی قبلی، زمان بیشتری می‌برند.
جراحی باز، بین 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد. در مقابل، جراحی لاپاراسکوپی به دلیل پیچیدگی تکنیکی، ممکن است زمان بیشتری نیاز داشته باشد؛ اما اکثر فتق‌های پیچیده کمتر از 2 ساعت طول می‌کشند. طول مدت جراحی فتق چگونه است؟ با برنامه‌ریزی دقیق و همکاری با جراح، این عمل به گونه‌ای انجام می‌شود که هم ایمنی بیمار حفظ شود و هم زمان عمل تا حد ممکن کوتاه شود.
مراقبت های بعد از جراحی فتق و دوران نقاهت
رعایت دقیق توصیه‌های پزشک در دوران نقاهت، نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش عوارض عمل فتق و بازگشت سریع‌تر به زندگی عادی دارد. پس از پایان عمل فتق، بیمار چند ساعت در اتاق ریکاوری تحت نظر قرار می‌گیرد تا اثرات بیهوشی، برطرف شود. بسیاری از بیماران، همان روز مرخص می‌شوند؛ اما در موارد پیچیده، ممکن است نیاز به بستری یک یا دو روزه داشته باشند.
در روزهای اول، وجود درد، کبودی، تورم یا حتی کمی خونریزی، طبیعی است و با داروهای مسکن، کنترل می‌شود. دوران نقاهت، بسته به نوع جراحی متفاوت است و در بیشتر موارد، بازگشت به فعالیت‌های سبک پس از چند روز، امکان‌پذیر خواهد بود؛ اما برای کارهای سنگین و بلند کردن اجسام، باید حداقل 4 تا 6 هفته صبر کرد.
در این مدت، پیاده‌روی آرام، رعایت رژیم غذایی سبک، مراقبت از زخم و پرهیز از استحمام طولانی یا شنا، اهمیت زیادی دارد؛ همچنین، باید از رانندگی تا زمان تایید پزشک خودداری کرد.
درد و عوارض بعد از عمل فتق؛ علائم خطرناک پس از عمل فتق
عمل فتق، مانند هر جراحی دیگر، عوارض و خطرات احتمالی دارد که عبارتند از:
| عوارض عمل فتق | علائم | اقدامات لازم |
| عفونت محل برش | قرمزی، تورم، ترشح چرکی یا تب | نیاز به مراجعه فوری به پزشک برای دریافت آنتی‌بیوتیک یا تخلیه عفونت |
| تجمع مایع | ایجاد برآمدگی نرم و بدون درد در محل جراحی | با جذب خودبه‌خودی در اکثر موارد، نیاز به بررسی در صورت بزرگ شدن |
| تجمع خون | کبودی یا برآمدگی سفت و دردناک | نیازمند معاینات پزشکی در صورت وجود درد یا تورم شدید، جذب در بیشتر موارد |
| آسیب به روده یا مثانه | درد شکمی شدید، احتباس ادرار یا خونریزی | از عوارض نادر اما خطرناک، نیازمند به عمل مجدد |
| عود مجدد فتق | بازگشت برجستگی یا درد در محل قبلی | احتمال بروز کم، اما نیازمند عمل فتق مجدد |
| عوارض ناشی از مش | عفونت یا جابجایی مش در بافت‌ها | نیازمند جراحی یا درمان تخصصی |
| درد یا بی‌حسی طولانی | درد بیش از 3 ماه یا بی‌حسی در کشاله ران | درمان دارویی یا در موارد خاص جراحی دوباره |
| ترومبوز و آمبولی | لخته شدن خون در پا یا حرکت آن به ریه | عارضه خطرناک، نیازمند درمان اورژانسی با داروهای ضدانعقاد خون |
بیشتر عوارض عمل فتق، موقتی و قابل کنترل هستند؛ اما برخی علائم، مانند تب بالا، درد شدید شکمی، خونریزی یا تنگی نفس، نیازمند مراجعه فوری به پزشک می‌باشند.
آیا درمان فتق بدون جراحی امکان‌پذیر است؟
در پاسخ به این پرسش، باید گفت؛ فتق یک نقص دائمی در دیواره عضلانی یا بافتی است و برخلاف برخی بیماری‌ها، امکان درمان قطعی آن بدون عمل جراحی فتق وجود ندارد. استفاده از کمربندهای فتق یا تغییر سبک زندگی، شاید بتواند به صورت موقت علائم را کاهش دهد؛ اما مانع پیشرفت بیماری یا بروز عوارض خطرناک، مانند فتق مختنق نمی‌شود.
بنابراین، اگرچه بسیاری از بیماران به دنبال روش‌های غیرجراحی هستند؛ اما واقعیت این است که تنها راه درمان اساسی و قطعی، عمل فتق است و اقدام به موقع، می‌تواند از مشکلات جدی در آینده جلوگیری کند. با این وجود، برای دریافت خدمات درمانی و مشاوره تخصصی، بهتر است با دکتر فرشاد نامداری، فوق تخصص اورولوژی در تهران، در ارتباط باشید.
- شماره تماس: 02188776801 _ 09107585358
- آدرس: تهران، خیابان ولیعصر (عج)، 300 متر پایین‌تر از ونک و بالاتر از پل همت، بن بست سیدالشهدا (ع)، ساختمان رهام، پلاک8، واحد 1
منبع
my.clevelandclinic.org
www.laparoscopicsurgeryindia.com
www.ramsayhealth.co.uk
