پیوند کلیه جراحی است برای قرار دادن کلیه سالم از فرد اهدا کننده زنده یا فوت شده به فردی که کلیه هایش به درستی فعالیت نمی کنند. کلیه ها دو اندام لوبیایی شکل هستند که در هر طرف ستون فقرات درست زیر قفسه سینه قرار دارند.
هر کدام به اندازه یک مشت است. عملکرد اصلی کلیه فیلتر کردن و حذف مواد زائد، مواد معدنی و مایعات از خون بوده که پیامد آن تولید و دفع ادرار از بدن است.
هنگامی که کلیه ها این توانایی فیلتر کردن را از دست می دهند، سطوح مضر مایعات و مواد زائد در بدن تجمع می یابد که همین امر می تواند فشار خون را افزایش داده و منجر به نارسایی کلیه (مرحله پایانی بیماری کلیوی) شود.
این شرایط گاها منجر به دیالیز میشود .مرحله نهایی بیماری کلیوی زمانی رخ می دهد که کلیه ها حدود 90 درصد توانایی خود را برای عملکرد طبیعی از دست داده باشند. تنها یک کلیه اهدایی برای جایگزینی دو کلیه از کار افتاده مورد نیاز است.
علل شایع از کار افتادگی کلیه
علل شایع بیماری کلیه در مرحله نهایی شامل موارد زیر می باشند:
- دیابت
- فشار خون بالا مزمن و کنترل نشده
- گلومرولونفریت مزمن که شامل علائمی مانند بروز التهاب و زخم فیلتر های کوچک داخل کلیه ها دارد.
- بیماری کلیه پلی کیستیک
افراد مبتلا به بیماری کلیوی در مرحله نهایی و از کار افتادگی کلیه باید از طریق دستگاه (دیالیز) یا پیوند کلیه مواد زائد را از جریان خون خود خارج کنند تا زنده بمانند.
چرا پیوند کلیه انجام می شود؟
پیوند کلیه اغلب درمان انتخابی برای غلبه بر مشکل نارسایی کلیه است، در مقایسه با یک عمر انجام مداوم عمل دیالیز گزینه بهتر و کاراتر می باشد. پیوند کلیه می تواند بیماری مزمن کلیه یا بیماری کلیوی مرحله نهایی را درمان کند تا به شما کمک کند احساس بهتری در زندگی داشته باشید و عمر طولانی‌تری را تجربه کنید. مزایای پیوند کلیه در مقایسه با دیالیز شامل موارد زیر است:
- کیفیت زندگی بهتر
- خطر مرگ کمتر
- محدودیت های غذایی کمتر
- هزینه درمان کمتر
برخی از افراد نیز ممکن است از دریافت پیوند کلیه قبل از نیاز به دیالیز بهره مند شوند که به عنوان پیوند کلیه پیشگیرانه شناخته می شود؛ اما برای برخی از افراد مبتلا به نارسایی کلیه، پیوند کلیه ممکن است خطرناک تر از دیالیز باشد. بیماری هایی که ممکن است مانع از مطلوب شرایط بودن شما برای پیوند کلیه باشد شامل موارد زیر می باشد:
- بالا بودن سن
- ابتلا به بیماری های قلبی عروقی شدید
- سرطان فعال یا اخیراً درمان شده
- زوال عقل یا بیماری روانی با کنترل ضعیف
- سوءمصرف الکل و نوشیدنی های الکلی یا مواد مخدر
هر عامل دیگری که می تواند بر توانایی انجام ایمن عمل و مصرف دارو های مورد نیاز پس از پیوند برای جلوگیری از رد عضو تأثیر بگذارد، نیز از جمله موارد بالا به شمار می رود.
نکته: اگر اهداکننده زنده سازگار در دسترس نباشد، ممکن است نام فرد متقاضی عمل در لیست انتظار پیوند کلیه برای دریافت کلیه از اهدا کننده متوفی قرار گیرد. مدت زمانی که باید برای عضو اهدا کننده متوفی صبر کنید .
به میزان تطابق یا سازگاری بین شما و اهدا کننده، زمان دیالیز و لیست انتظار پیوند و بقای مورد انتظار پس از پیوند بستگی دارد. برخی از افراد ظرف چند ماه کلیه مورد نظر خود را دریافت می کنند و برخی دیگر ممکن است چندین سال صبر کنند.
مطالعه بیشتر: از هیدرونفروز کلیه چه میدانید، علائم و نشانه های هیدرونفروز کلیه چیست.
انواع پیوند کلیه
- پیوند کلیه از اهدا کننده متوفی
- پیوند کلیه اهدا کننده زنده
- پیوند کلیه پیشگیرانه: همان طور که در بالاتر ذکر شد، برخی از افراد نیز ممکن است از دریافت پیوند کلیه قبل از نیاز به دیالیز بهره مند شوند که به عنوان پیوند کلیه پیشگیرانه شناخته می شود.
مخاطرات پیوند کلیه
پیوند کلیه می تواند بیماری های پیشرفته کلیه و نارسایی کلیه را درمان کند، اما این جراحی راه حلی کلی برای همه بیماری های حاد کلیه نیست. برخی از انواع بیماری های کلیه ممکن است پس از پیوند کلیه عود کنند.
خطرات مرتبط با پیوند کلیه شامل مواردی است که مستقیماً با جراحی و رد عضو اهدا کننده در ارتباط است. خطرات پیوند کلیه همچنین شامل عوارض جانبی مصرف دارو های ضد رد پیوند (سرکوب کننده‌های ایمنی) مورد نیاز برای جلوگیری از رد کلیه اهدایی توسط بدن است.
تصمیم گیری در مورد اینکه آیا پیوند کلیه برای شما مناسب است یا خیر، یک تصمیم شخصی است که شایسته تفکر دقیق و در نظر گرفتن خطرات و مزایای جدی جراحی پیوند کلیه است. این رو باید تصمیم خود را با خانواده، دوستان و سایر مشاوران مورد اعتماد خود در میان بگذارید.
عوارض عمل جراحی پیوند کلیه
جراحی پیوند کلیه با خطر عوارض قابل توجهی همراه است که شامل موارد زیر می باشند:
- لخته شدن خون و یا خونریزی
- نشت یا انسداد لوله ای که کلیه را به مثانه (حالب) متصل می کند.
- بروز عفونت
- نارسایی یا رد کلیه اهدایی
- عفونت یا سرطانی که می تواند از کلیه اهدایی منتقل شود.
- مرگ، حمله قلبی و سکته مغزی.
عوارض جانبی دارو های سرکوب کنده سیستم ایمنی
پس از پیوند کلیه، دارو هایی مصرف خواهید کرد که به جلوگیری از رد کلیه اهدا کننده توسط بدن کمک می کند. این دارو ها می توانند عوارض جانبی مختلفی ایجاد کنند که شامل موارد زیر می باشند:
- نازک شدن استخوان و آسیب به استخوان
- دیابت
- رشد بیش از حد مو یا ریزش مو
- بالا رفتن فشار خون
- بالا رفتن میزان کلسترول خون
سایر عوارض جانبی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افزایش خطر ابتلا به سرطان، به ویژه سرطان پوست و لنفوم
- عفونت
- پف کردگی بدن
- افزایش وزن
- آکنه
مطالعه بیشتر: برای آشنایی با درمان فوری درد کلیه خانگی و مواد غذایی که باید از خوردن آن اجتناب کرد، کلیک کنید.
چگونه برای انجام جراحی پیوند کلیه آماده شویم؟
1. انتخاب مرکز پیوند
اگر پزشک شما پیوند کلیه را توصیه کند، به مرکز پیوند ارجاع خواهید شد. شما همچنین می توانید یک مرکز پیوند را به تنهایی انتخاب کنید یا یک مرکز را از لیست ارائه دهندگان ترجیحی پزشک معالج خود انتخاب کنید. وقتی مراکز پیوند را در نظر می گیرید، ممکن است بخواهید:
- در مورد تعداد و نوع پیوند هایی که مرکز هر سال انجام می دهد، اطلاعات لازم را کسب کنید.
- در مورد میزان بقای افراد بعد از پیوند کلیه در مرکز پیوند بپرسید.
- مقایسه اعتبار مراکز پیوند از طریق پایگاه داده ای که توسط ثبت تجربیات دریافت کنندگان پیوند نگهداری می شود.
- دریابید که آیا این مرکز برنامه های اهدایی متفاوتی ارائه می دهد که ممکن است شانس شما را برای دریافت کلیه اهداکننده زنده افزایش دهد.
- هزینه هایی که قبل، حین و بعد از پیوند متحمل می شوید. هزینه‌ها شامل آزمایش ها، تهیه اعضای بدن، جراحی، بستری شدن در بیمارستان، و حمل و نقل به مرکز و از مرکز برای انجام عمل و قرار های بعدی خواهد بود.
- سایر خدمات ارائه شده توسط مرکز پیوند، مانند گروه های پشتیبانی، ترتیبات سفر، اقامت در طول دوره بهبودی و ….
- تعهد مرکز به همگامی با آخرین تکنولوژی و تکنیک های پیوند، که نشان دهنده رشد این برنامه است.
2. ارزیابی
پس از اینکه مرکز پیوند را انتخاب کردید، برای تعیین اینکه آیا واجد شرایط برای پیوند کلیه می باشید یا نه، مورد ارزیابی قرار می گیرید. گروه در مرکز پیوند موارد زیر را در شما ارزیابی خواهد کرد:
- به اندازه کافی سالم هستید که بتوانند جراحی کرده و دارو های مادام العمر پس از پیوند را تحمل کنید.
- آیا دچار بیماری هایی که در موفقیت پیوند اختلال ایجاد کند، می باشید؟
- مایل و قادر به مصرف دارو ها طبق دستور بوده و از توصیه های گروه پیوند پیروی می کنید؟
فرآیند ارزیابی ممکن است چند روز طول بکشد و شامل موارد زیر است:
- یک معاینه فیزیکی کامل
- مطالعات تصویربرداری، مانند اشعه ایکس، ام آر آی یا سی تی اسکن
- آزمایشات خون
- ارزیابی روان شناختی
- هر آزمایش ضروری دیگری که توسط پزشک تعیین شده باشد.
پس از ارزیابی شما، گروه پیوند شما نتایج را با شما در میان می گذارد و به شما می گوید که آیا به عنوان کاندید پیوند کلیه پذیرفته شده اید یا خیر. هر مرکز پیوند معیار های واجد شرایط بودن خود را دارد. اگر در یک مرکز پیوند پذیرفته نشدید، می توانید برای دیگر مراکز پیوند کلیه درخواست پذیرش دهید.
اقدامات قبل از انجام جراحی پیوند کلیه
اهداکننده کلیه ممکن است زنده یا مرده، مرتبط یا غیر مرتبط با شما باشد. گروه پیوند چندین فاکتور را در هنگام ارزیابی اینکه آیا کلیه اهداکننده مناسب شما خواهد بود، در نظر می گیرد. آزمایش هایی برای تعیین اینکه آیا کلیه اهدایی ممکن است برای شما مناسب باشد یا خیر شامل موارد زیر می باشد:
1.گروه خونی: ترجیحاً از اهداکننده ای که گروه خونی شما مطابقت دارد یا با آن همخوانی دارد، کلیه دریافت کنید.
2.نوع بافت: این آزمایش نشانگر های ژنتیکی را مقایسه می کند که احتمال دوام طولانی مدت کلیه پیوندی را افزایش می دهد. یک تطابق خوب به این معنی است که احتمال کمتری وجود دارد که بدن شما عضو را پس بزند.
مطالعه بیشتر : برای درمان کیست کلیه چی بخوریم و انواع کیست کلیه، کلیک کنید.
3.کراس مچ: سومین و آخرین آزمایش تطبیق شامل مخلوط کردن نمونه کوچکی از خون شما با خون اهداکننده در آزمایشگاه است. این آزمایش تعیین می کند که آیا آنتی بادی های موجود در خون شما در برابر آنتی ژن های خاص در خون اهدا کننده واکنش نشان می دهند یا خیر.
کراس مچ منفی به این معنی است که آن‌ها با هم سازگار هستند و بدن شما به احتمال زیاد کلیه اهداکننده را رد نمی کند. پیوند کلیه متقاطع مثبت نیز امکان پذیر است، اما نیاز به درمان پزشکی اضافی قبل و بعد از پیوند دارد تا خطر واکنش آنتی بادی های شما به اندام دهنده را کاهش دهد.
عوامل دیگری که ممکن است گروه پیوند شما برای یافتن مناسب ترین کلیه اهداکننده برای شما در نظر بگیرد شامل سن مطابقت، اندازه کلیه و قرار گرفتن در معرض عفونت است.
جراحی پیوند کلیه
پیوند کلیه با بیهوشی عمومی انجام می شود، بنابراین شما در طول عمل هوشیار نیستید. گروه جراحی ضربان قلب، فشار خون و سطح اکسیژن خون شما را در طول عمل کنترل می کند. در حین جراحی اقدامات زیر انجام می شود:
- جراح یک برش در قسمت پایین پهلوی فرد دریافت کننده ایجاد می کند و کلیه جدید را در بدن قرار می دهد.
- رگ های خونی کلیه جدید به رگ های خونی در قسمت پایین شکم، درست بالای یکی از پاهای شما متصل می شوند.
- حالب کلیه جدید ( یعنی لوله ای که کلیه را به مثانه متصل می کند) به مثانه متصل می شود.
اقدامات بعد از عمل جراحی پیوند کلیه
پس از پیوند کلیه، می توانید انتظار داشته باشید:
1) چند روز تا یک هفته را در بیمارستان بگذرانید: در این مدت پزشکان و پرستاران وضعیت شما را در ناحیه پیوند زده شده زیر نظر دارند تا عوارض را مشاهده کنند.
2) کلیه جدید شما مانند کلیه های خود در زمانی که سالم بودند کار می کند. کارکرد کلیه جدید معمولاً بلافاصله شروع می شود. در افراد دیگر، ممکن است این امر چند روز طول بکشد و تا زمانی که کلیه های جدید شما به درستی کار کنند نیاز به دیالیز موقت داشته باشید.
3) در حین بهبودی، انتظار درد در اطراف محل برش را داشته باشید. اکثر دریافت کنندگان پیوند کلیه می توانند در عرض هشت هفته پس از پیوند به کار و سایر فعالیت های عادی خود بازگردند. تا زمان بهبودی زخم (معمولاً حدود شش هفته پس از جراحی) از بلند کردن اجسام با وزن بیش از 10 پوند یا انجام ورزش غیر از پیاده روی خودداری کنید.
4) در ادامه دوران نقاهت، معاینات مکرری داشته باشید. پس از خروج از بیمارستان، نظارت دقیق برای چند هفته لازم است تا بررسی شود که کلیه جدید شما چقدر خوب کار می کند و مطمئن شوید که بدن شما آن را پس نمی زند.
5) ممکن است لازم باشد چندین بار در هفته آزمایش خون بدهید و در هفته های بعد از پیوند، دارو های خود را دریافت کنید. در طول این مدت، اگر در شهر دیگری زندگی می کنید، ممکن است لازم باشد مقدمات اقامت در نزدیکی مرکز پیوند را فراهم کنید.
6) باید تا آخر عمر دارو مصرف کنید. پس از پیوند کلیه، تعدادی دارو مصرف خواهید کرد. دارو های سرکوب کننده سیستم ایمنی به جلوگیری از حمله و رد کلیه جدید سیستم ایمنی بدن شما کمک می کنند. دارو های اضافی به کاهش خطر سایر عوارض، مانند عفونت، پس از پیوند کمک می کنند.
اهدا کننده کلیه چند روز بستری می شود؟
یکی از سؤالات مهم در ذهن اهدا کنندگان این است که فرد اهدا کننده کلیه چند روز بستری می شود؟ در این مورد باید گفت بیشتر این افراد بعد از پیوند کلیه بیشتر از یک تا دو روز در بیمارستان محل جراحی بستری نمی شوند.
البته در مواردی برای سلامت فرد پیوند دهنده و احتیاط و انجام آزمایش های بیشتر احتمال دارد، فرد اهدا کننده 4 تا 6 روز باقی بماند و عوارض ناشی از عمل جراحی در آنان چک شود.
معمولاً عوارضی که افراد اهدا کننده کلیه با آن دست و پنجه نرم می کنند، حساسیت، خارش و یا درد در محل برش (های) جراحی است. در پایان با نظر پزشک جراح اهدا کننده کلیه می تواند ترخیص شده و دوران نقاهت خود را در خانه سپری کند.
سوالات متداول
1- اقداماتی که می توانند احتمال موفقیت جراحی پیوند کلیه را بالا ببرند شامل چه مواردی می باشند؟
در این مورد پزشک از بیمار می خواهد که وزن خود را کاهش دهد یا استعمال سیگار دیگر دخانیات را ترک کند.
2- در صورتی که بدن کلیه جدید را پس بزند، چه اتفاقی می افتد؟
در این حالت بدن کلیه پیوندی را بافت خارجی تشخیص داده و تلاش می کند تا کلیه پیوندی را پس بزند. از آنجایی که پس زن کلیه لزوماً با علائم یا نشانه‌های خاصی همراه نیست، برای تشخیص آن باید آزمایش خون باید به طور منظم و با هدف پایش عملکرد کلیه صورت پذیرد. این مشکل با علائمی هشدار دهنده ای مانند تب، کاهش مقدار ادرار دفعی، ادم، افزایش وزن و درد کلیه همراه می شود.
3- دوران نقاهت جراحی پیوند کلیه چه مقدار می باشد؟
طول دوران نقاهت و انجام فعالیت های عادی روزمره به کیفیت این دوره، شغل فرد جراحی شده و میزان سلامت عمومی فرد بستگی دارد. بیشتر افراد بعد از جراحی پیوند کلیه می توانند پس از زمانی نزدیک به هشت هفته به فعالیت های شغلی و اجتماعی خود بازگردند. بهترین مرجع در این زمینه پزشک معالج می باشد.
4- اهدا کننده کلیه چند روز بستری می شود؟
بیشتر این افراد بعد از پیوند کلیه بیشتر از یک تا دو روز در بیمارستان محل جراحی بستری نمی شوند. البته در مواردی برای سلامت فرد پیوند دهنده و احتیاط و انجام آزمایش های بیشتر احتمال دارد، فرد اهدا کننده 4 تا 6 روز باقی بماند و عوارض ناشی از عمل جراحی در آنان چک شود.
برای انجام درمان جراحی پیوند کلیه از تجارب درمانی بیماران قبلی بهره گرفت. همچنین در این زمینه می‌توان از تجارب جناب آقای دکتر فرشاد نامداری جراح و فوق تخصص کلیه و مجاری ادراری و ناباروری مردان با سابقه بیش از 15 سال جراحی موفق در این زمینه کمک گرفت.
دکتر فـرشاد نامداری، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی و حائز رتبه دوم بورد کشوری تخصصی اورولوژی می باشد. ایشان دانش‌آموخته و دستیار ممتاز دانشکده علوم پزشکی تهران می باشند. با بهره‌گیری از دانش و تجربه ایشان می توان به‌خوبی از انجام جراحی پیوند کلیه اطمینان حاصل کرد.
منبع مقاله
https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/kidney-transplant/about/pac-20384777
https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/22537-kidney-transplant
