گلومرولونفریت (التهاب گلومرول ها): علل، علائم، درمان

گلومرولونفریت التهاب فیلترهای کوچک (گلومرول‌ها) در کلیه‌ها می‌باشد. گلومرول‌ها مایعات، الکترولیت‌ها و ضایعات اضافه را از جریان خون جدا کرده و آن‌ها را وارد به ادرار می‌کنند. گلومرولونفریت می‌تواند بصورت ناگهانی (حاد) و یا تدریجی (مزمن) ظاهر شود و به خودی خود یا به عنوان بخشی از یک بیماری دیگر مانند لوپوس یا دیابت رخ می‌دهد. التهاب شدید یا طولانی مدت ناشی از گلومرولونفریت می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند. درمان آن بستگی به نوع گلومرولونفریتی که مبتلا به آن هستید خواهد داشت.

دلایل

بسیاری از شرایط می‌توانند موجب گلومرولونفریت شوند. گاهی اوقات این بیماری در بین اعضای خانواده مشاهده می‌شود و دلیل آن در بعضی موارد ناشناخته است. بیماری‌ها و شرایطی که می‌توانند منجر به التهاب گلومرول‌های کلیه شوند عبارتند از:

عفونت

• گلومرولونفریت پس از استرپتوکوک: گلومرولونفریت ممکن است یک یا دو هفته پس از بهبودی از گلودرد استرپتوکوکی یا در موارد نادر یک عفونت پوستی (زرد زخم) بروز پیدا کند. برای مبارزه با عفونت، بدن پادتن‌های اضافه تولید می‌کند که در نهایت وارد گلومرول‌ها شده و موجب التهاب می‌گردند.
• اندوکاردیت باکتریایی: باکتری‌ها گاهی اوقات می‌توانند در جریان خون گسترش پیدا کرده و وارد قلب شوند که این امر موجب عفونت یک یا چند دریچه‌ی قلب می‌گردد. در صورت داشتن یک نارسایی قلبی مانند دریچه‌ی آسیب‌دیده یا مصنوعی قلب، خطر ابتلا به این مشکل بیشتر می‌باشد. اندوکاردیت باکتریایی مرتبط با بیماری‌های گلومرولی است اما نحوه ارتباط بین آنها نامعلوم است.
• عفونت‌های ویروسی: عفونت‌های ویروسی مانند ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)، هپاتیت ب و هپاتیت سی می‌توانند عامل ایجاد گلومرولونفریت باشند.

بیماری‌های ایمنی

• لوپوس: یک بیماری التهابی مزمن است که می‌تواند بر بسیاری از بخش‌های بدن از جمله پوست، مفاصل،‌کلیه‌ها، سلول‌های خونی، قلب و ریه‌ها تاثیر بگذارد.
• سندروم گودپاسچر: یک اختلال خودایمنی ریوی نادر که می‌تواند شبیه به ذات‌الریه باشد، موجب خونریزی در ریه‌ها و نیز گلومرولونفریت می‌گردد.
• نفروپاتی ایمونوگلوبین آ: این بیماری اصلی گلومرولی که خصوصیت آن دوره‌های بازگشتی خون در ادرار است، در اثر تجمع ایمونوگلوبین آ در گلومرول‌ها پدید می‌آید. نفروپاتی ایمونوگلوبین آ می‌تواند سال‌ها بدون هیچ علائم قابل توجهی پیشرفت کند.

واسکولیت

• پلی‌آرتریت: این نوع واسکولیت (التهاب رگ‌ها) بر عروق خونی کوچک و متوسط در بسیاری از بخش‌های بدن مانند قلب، کلیه و روده‌ها اثر می‌گذارد.
• گرانولوماتوز با پلی‌آنژئیت: این نوع واسکولیت که قبلاً تحت عنوان گرانولوماتوز وگنر شناخته می‌شد، بر عروق خونی کوچک و متوسط در ریه‌ها، دستگاه تنفسی فوقانی و کلیه‌ها اثر می‌گذارد.

شرایطی که می‌توانند موجب زخم شدن گلومرول‌ها شوند

• فشار خون بالا: این مشکل می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند و قابلیت آن‌ها برای عملکرد طبیعی را مختل کند. گلومرولونفریت نیز می‌تواند منجر به فشار خون بالا شود زیرا عملکرد کلیه‌ها را کاهش می‌دهد و می‌تواند بر نحوه کنترل سدیم در کلیه‌ها تاثیر بگذارد.
• بیماری کلیوی ناشی از دیابت (نفروپاتی دیابتی): این مشکل می‌تواند هر فرد مبتلا به دیابت را درگیر کند و معمولاً بروز علائم آن سال‌ها بطول می‌انجامد. کنترل مناسب میزان قند خون و فشار خون می‌تواند از آسیب کلیوی پیشگیری کرده و یا روند آن را کند نماید.
• گلومرولواسکلروز فوکال سگمنتال: خصوصیت این بیماری وجود زخم‌های پراکنده در برخی از گلومرول‌ها می‌باشد. این مشکل می‌تواند در اثر یک بیماری دیگر ایجاد شود و یا بدون دلیل مشخصی رخ دهد.

در موارد نادر، گلومرولونفریت مزمن در بین اعضای خانواده مشاهده می‌شود. یک نوع ارثی به نام سندروم آلپورت نیز ممکن است شنوایی یا بینایی را مختل کند. علاوه بر دلایل ذکر شده در بالا، گلومرولونفریت مرتبط با برخی سرطان‌ها مانند میلوم متعدد، سرطان ریه و لوسمی لنفوسیتی مزمن می‌باشد.

عوارض

گلومرولونفریت می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند بطوری که قابلیت فیلتر کردن خود را از دست می‌دهند. در نتیجه، میزان خطرناکی از مایعات، الکترولیت‌ها و ضایعات در بدن تجمع پیدا می‌کنند.

عوارض احتمالی گلومرولونفریت عبارتند از:

• نارسایی حاد کلیه: از دست رفتن عملکرد بخش تصفیه‌کننده نفرون می‌تواند موجب تجمع سریع ضایعات شود. در این صورت ممکن است نیاز به دیالیز فوری پیدا کنید (یک روش مصنوعی برای جدا کردن مایعات و ضایعات اضافه از خون) که توسط یک دستگاه کلیه مصنوعی انجام می‌شود.
• بیماری مزمن کلیوی: کلیه‌ها به تدریج قابلیت تصفیه کردن را از دست می‌دهند. زمانی که عملکرد کلیه به کمتر از ۱۰ درصد ظرفیت معمولی کاهش پیدا کند، منجر به مرحله نهایی بیماری کلیه می‌شود که در این شرایط بیمار برای زنده ماندن باید دیالیز یا پیوند کلیه انجام دهد.
• فشار خون بالا: آسیب به کلیه‌ها و در نتیجه تجمع ضایعات در جریان خون می‌تواند فشار خون را افزایش دهد.
• سندرم نفروتیک: در اثر این سندروم، پروتئین به مقدار بسیار زیاد در ادرار وجود دارد که منجر به کم شدن میزان پروتئین در خون می‌گردد. سندرم نفروتیک می‌تواند مرتبط با بالا بودن کلسترول خون و ورم پلک‌ها، پاها و شکم باشد.

تشخیص

گلومرولونفریت اغلب با غیر طبیعی بودن نتیجه آزمایش ادرار مشخص می شود. آزمایش‌های موجود برای بررسی عملکرد کلیه و تشخیص گلومرولونفریت عبارتند از:

• آزمایش ادرار: این آزمایش ممکن است سلول‌های قرمز خون در ادرار را نشان دهد، که حاکی از آسیب احتمالی به گلومرول‌ها است. آزمایش ادرار همچنین می‌تواند وجود گلبول‌های سفید خون در ادرار که یک علامت شایع از عفونت یا التهاب است و نیز افزایش پروتئین که نشان‌دهنده‌ی آسیب به نفرون است را مشخص کند. سایر علائم مانند افزایش میزان کراتینین و اوره خون نیز هشداردهنده هستند.
• آزمایش‌های خون: این آزمایش‌ها می‌توانند با اندازه‌گیری ضایعاتی مانند کراتینین و نیتروژن اوره خون اطلاعاتی را درباره‌ی آسیب کلیوی و اختلال گلومرول‌ها ارائه کنند.
• آزمایش‌های تصویربرداری: در صورتی که پزشکان شواهدی از آسیب‌دیدگی را تشخیص دهند، ممکن است آزمایش‌های تشخیصی مانند تصویربرداری از کلیه‌ها با اشعه ایکس و بررسی سونوگرافی یا سی تی اسکن را توصیه کنند که امکان ارائه‌ی یک تصویر کلی از کلیه‌ها را فراهم می‌کند.
• نمونه‌برداری از کلیه: این فرایند شامل استفاده از یک سوزن مخصوص برای استخراج تکه‌های کوچکی از بافت کلیه برای آزمایش‌های میکروسکوپی جهت کمک به تعیین دلیل التهاب است. نمونه‌برداری از کلیه تقریباً همیشه برای تایید تشخیص گلومرولونفریت ضروری می‌باشد.

درمان

درمان گلومرولونفریت و نتیجه‌ی آن بستگی به موارد زیر دارد:

• ابتلا به نوع حاد یا مزمن بیماری
• دلیل زمینه‌ای
• نوع و شدت علائم و نشانه‌ها

درمان پزشکی

برخی از موارد گلومرولونفریت حاد بخصوص مواردی که پس از یک عفونت استرپتوکوکی رخ می‌دهند، ممکن است بدون نیاز به درمان بهبود پیدا کنند. اگر یک دلیل زمینه‌ای مانند فشار خون، عفونت یا بیماری خودایمنی وجود داشته باشد، درمان آن بر بیماری زمینه‌ای متمرکز می‌شود. بطور کلی هدف از درمان، محافظت از کلیه‌ها در برابر آسیب‌های بیشتر است.

برای گلومرولونفریت حاد و نارسایی حاد کلیه، دیالیز می‌تواند مایعات اضافه را خارج کرده و فشار خون بالا را کنترل نماید. تنها درمان درازمدت برای مرحله‌ی نهایی بیماری کلیوی، دیالیز و پیوند کلیه است. اگر پیوند کلیه ممکن نباشد، که اغلب به دلیل وضعیت بد سلامتی است، دیالیز تنها گزینه پیش رو می‌باشد.

شیوه زندگی و درمان‌های خانگی

اگر دچار بیماری‌های کلیوی باشید، پزشک ممکن است توصیه به ایجاد برخی تغییرات در شیوه زندگی کند:

• محدود کردن مصرف نمک برای پیشگیری یا به حداقل رساندن احتباس مایعات، تورم و فشار خون بالا.
• مصرف پروتئین و پتاسیم کمتر برای کاهش تجمع ضایعات در خون
• حفظ وزن سالم
• کنترل میزان قند خون در صورت داشتن دیابت
• ترک سیگار

پیشگیری

ممکن است راهی برای پیشگیری از بیشتر انواع گلومرولونفریت نباشد. هر چند در ادامه برخی اقداماتی که ممکن است مفید واقع شوند ارائه شده است:

• درمان فوری عفونت استرپتوکوکی همراه با گلودرد یا زردزخم
• برای پیشگیری از عفونت‌هایی که می‌توانند منجر به برخی انواع گلومرولونفریت شوند مانند HIV و هپاتیت، از روش‌های بی‌خطر برای برقراری رابطه جنسی استفاده کنید و از مواد مخدر تزریقی پرهیز نمایید.
• کنترل فشار خون بالا که احتمال آسیب به کلیه‌ها در اثر فشار خون را کاهش می‌دهد.
• کنترل قند خون برای کمک به پیشگیری از نفروپاتی دیابتی