خطر پس زدن پیوند کلیه یک مشکل شایع برای دریافت کنندگان کلیه است. اگرچه به نظر ترسناک یا جدی می آید، اما پزشکان داروهایی برای شما تجویز می‌کنند تا جراحی پیوند کلیه نتایج بهتری داشته باشد. این معمولاً مشکل را حل می‌کند، اما شما هنوز هم باید این مسئله را جدی بگیرید تا بتوانید عملکرد اندام جدید خود را حفظ کنید.
پس زدن پیوند کلیه چیست؟
سیستم ایمنی بدن وجود هر ماده‌ای خارجی در بدن را متوجه می‌شود و در صورت داشتن کلیه شخص دیگری به جای خود شما واکنش نشان می‌دهد. این روش طبیعی بدن برای محافظت از شما در برابر مواد مضر مانند باکتری‌ها، سم، سلول‌های سرطانی یا بافت‌های خارجی است. سیستم ایمنی بدن برای پوشاندن آنتی‌ژن‌ها (مواد خارجی)، پروتئین (آنتی‌بادی‌ها) تولید می‌کند و سپس به آن‌ها حمله می‌کند، در نتیجه رد عضو یا پس زدن پیوند کلیه برای شما اتفاق می‌افتد. این اتفاق اغلب هنگامی رخ می‌دهد که در خون یا بافت‌های شما با خون یا بافت اهدا کننده ناسازگاری ایجاد شود.
انواع مختلف پس زدن عضو یا رد کلیه وجود دارد:
- رد فوق حاد پیوند کلیه، که فقط در عرض چند دقیقه یا چند ساعت اتفاق می‌افتد. نمونه‌ای از این واکنش پس از تزریق گروه خونی نامناسب رخ می‌دهد. این معمولاً به دلیل وجود آنتی‌بادی‌های موجود در خون شما اتفاق می‌افتد که باعث فعال شدن مکمل، آسیب داخل عروقی، چسبندگی پلاکت‌ها و لخته های خون (ترومبوز) می‌شود.
- رد حاد پیوند کلیه، که در طی چند روز اتفاق می‌افتد. این معمولا شامل یک واکنش واسطه‌ای سلول است که منجر به تخریب پیوند می‌شود و اغلب با نفوذ گلبول‌های سفید همراه است. این منجر به لیز سلول با واسطه سلول‌های کشنده و در نهایت باعث رد عضو می‌شود. همچنین می‌توان آنتی‌بادی تشکیل داد و باعث واکنشی منجر به التهاب و مرگ سلول‌های اندوتلیال در رگ‌های خونی شد.
- رد مزمن کلیه، که پس از چند هفته تا چند ماه اتفاق می‌افتد، با فیبروز (تلاش بدن برای ترمیم آسیب‌ها) و تصلب شرایین مشخص می‌شود که دلیل اصلی رد دیررس پیوند کلیه است.
چگونه می‌توان متوجه پس زدن کلیه شد؟
پزشک شما باید با انجام آزمایشات منظم، عملکرد کلیه شما را ارزیابی کند. الگوی نتایج آزمایش شما می‌تواند به پزشک کمک کند تا تعیین کند چه اتفاقی برای کلیه جدید شما می‌افتد. آزمایشات می‌توانند میزان مواد زائد موجود در خون (کراتینین سرم) را که باید به طور طبیعی توسط کلیه ها خارج شود، اندازهگیری کنند. اگر سطح کراتینین سرم شما در حال افزایش است، پس ممکن است پس زدن پیوند اتفاق بیفتد. در چند ماه اول پس از پیوند، ویزیت‌های مکرر برای کنترل سطح کراتینین و کاهش خطر پس زدن پیوند کلیه خواهید داشت.
علائم و نشانه‌های پس زدن پیوند کلیه شامل موارد زیر است:
- افزایش کراتینین سرم
- تب بالاتر از 100 درجه فارنهایت (38 درجه سانتیگراد)
- علائم “شبیه آنفولانزا”: لرز، درد، سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و یا استفراغ
- درد یا حساسیت جدید در اطراف کلیه
- احتباس مایعات (تورم)
- افزایش وزن ناگهانی بیش از 1 تا 2 کیلوگرم در یک دوره 24 ساعته
- کاهش قابل توجه خروجی ادرار
- افزایش سریع وزن
- کاهش میزان ادرار
اگر علائم ذکر شده را احساس کردید، باید سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید.
تشخیص پس زدن کلیه
با انجام بیوپسی‌های برنامه‌ریزی شده کلیه در حدود سه تا شش ماه و یک سال پس از پیوند و با بررسی علائم و نشانه‌های هشدار دهنده، تیم پیوند کلیه قادر خواهد بود تشخیص دهد که آیا پس زدن پیوند کلیه اتفاق افتاده است یا خیر. در صورت تشخیص و یا احساس خطر پس زدن پیوند کلیه، آزمایشات زیر توصیه و یا انجام می‌شود:
- بررسی مکرر خون
- سونوگرافی کلیه برای بررسی جریان خون در کلیه
- نمونه برداری از کلیه
بیوپسی کلیه چیست؟
بیوپسی کلیه روشی است که شامل گرفتن نمونه کوچکی از بافت کلیه پیوندی می‌شود تا بتوان آزمایش کرد که آیا پس زدن کلیه وجود دارد یا خیر. نمونه برداری از کلیه را می‌توان توسط رادیولوژیست مداخله‌ای یا توسط پزشک تیم پیوند در یک موقعیت سرپایی یا در بیمارستان انجام داد.
برای انجام بیوپسی، پوست بالای کلیه شما با دارو بی‌حس شده و یک سوراخ کوچک در پوست ایجاد می‌شود تا سوزن کوچکی به کلیه شما منتقل شود. چندین نمونه از بافت کلیه جمع‌آوری خواهد شد. نمونه‌های بافتی، زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا تشخیص پس زدن کلیه انجام شود. روش بیوپسی معمولاً بین 20 تا 30 دقیقه طول می‌کشد. برای جلوگیری از خونریزی لازم است به مدت دو ساعت صاف دراز بکشید.
نحوه درمان پس زدن پیوند کلیه
درمان رد فوق حاد، که اغلب شدید است و در عرض چند دقیقه اتفاق می‌افتد، فوری است. این شامل حذف کامل بافت خارجی است. با این حال، برای رد مزمن کلیه، که پاسخ خوبی به درمان نمی‌دهد و غیرقابل برگشت محسوب می‌شود، فقط پیوند مجدد می‌تواند مفید باشد. تحقیقات در مورد استفاده از سیکلوسپورین استنشاقی نیز برای جلوگیری یا به تأخیر انداختن رد مزمن در پیوند در حال انجام است.
برای رد حاد پیوند کلیه، چند روش درمانی ممکن است انجام شود:
دارو
برخی از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی می‌توانند مفید باشند، مانند:
- سیکلوسپورین که در ارتباط سلول T در سیستم ایمنی اختلال ایجاد می‌کند. درمان بلافاصله پس از پیوند کلیه برای غلبه بر سیستم ایمنی بدن آغاز می‌شود و به مدت نامحدود ادامه می‌یابد.
- کورتیکواستروئیدها که ارتباط سلول T را نیز مسدود می‌کنند. آن‌ها اغلب بلافاصله پس از پیوند کلیه در دوزهای بالا تجویز می‌شوند و سپس دوز دارو کاهش می‌یابد. اگر پس زدن کلیه بعداً اتفاق افتد، دوزها افزایش می‌یابد.
- آزاتیوپرین که تولید سلول‌های T را کند می‌کند. به طور معمول برای حفظ سرکوب سیستم ایمنی طولانی مدت استفاده می‌شود.
- سایر داروهای جدید شامل سیرولیموس، تاکرولیموس و میزوریبین هستند که همگی پاسخ سیستم ایمنی بدن به کلیه جدید را کاهش می‌دهند.
انتقال خون
این موارد گاهی به بیمارانی اختصاص داده می‌شود که با حذف مولکول‌های آنتی‌بادی که مختص کلیه پیوندی هستند، به درمان آنتی‌بادی یا سرکوب سیستم ایمنی پاسخ نمی‌دهند.
پیوند مغز استخوان
این کار برای جایگزینی سیستم ایمنی بدن شما با مغز استخوان اهدا کننده انجام می‌شود تا سیستم شما بتواند کلیه جدید را بدون خطر پس زدن، بپذیرد. سلول‌های بنیادی مغز استخوان باید از اهدا کننده یا از یک دوقلوی یکسان حاصل شود. با این حال، خطر پس زدن مغز استخوان نیز وجود دارد.
چگونه خطرات ناشی از پس زدن پیوند کلیه را کاهش دهیم؟
برای کاهش خطر پس زدن پیوند کلیه :
- درباره علائم و نشانه‌های پس زدن پیوند کلیه بیشتر بدانید.
- در مورد مصرف داروها، نسخه‌های خود را دنبال کنید.
- همیشه داروی خود را به اندازه کافی تأمین کنید.
- برای تغییر در سرکوب سیستم ایمنی همیشه با تیم پیوند دهنده / پزشک خود در تماس باشید.
- آزمایش خون را به طور منظم طبق توصیه انجام دهید.
- در صورت مشاهده علائم پس زدن پیوند، با پزشک خود تماس بگیرید.
- از مصرف الکل، داروهای غیرقانونی و هرگونه داروی گیاهی یا مکمل خودداری کنید.
