جراحی ترمیم حالب یا مثانه با هدف تغییر دادن چگونگی اتصال حالب قرار گرفته در موقعیت غیرعادی به مثانه انجام می‌شود. حالب لوله‌ای است که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه می‌برد. حالب در حالت عادی وارد مثانه می‌شود، مثانه عضلانی است و ساختاری دارد که ادرار می‌تواند وارد آن شود، اما نمی‌تواند رو به بالا به کلیه برگردد. اگر حالب به روشی غیرعادی وارد مثانه شود، عضله نگهدارنده مثانه نمی‌تواند حالب را کاملاً بپوشاند و در نتیجه ادرار رو به بالا به کلیه برمی‌گردد. این وضعیت اصطلاحاً رفلاکس وزیکویورترال گفته می‌شود.
جراحی ترمیم حالب به چه دلایلی انجام می‌شود؟
حالب‌های برخی نوزادان دختر از همان بدو تولد در موقعیت غیرعادی قرار دارد؛ جراحی ترمیم حالب این کودکان در سن مناسب انجام می‌شود. خانم‌های بزرگسال نیز به دلیل عدم هم‌ترازی عضله مثانه با حالب‌های متصل، دچار مشکلات مربوط به جریان ادرار می‌شوند. آسیب‌دیدگی جدی شکم یا لگن یا انجام دادن جراحی که موجب تغییر مثانه یا ساختارهای مشابه شده باشد، می‌تواند علت به هم خوردن هم‌ترازی حالب‌ها و مثانه باشد. نشانه‌های زیر می‌تواند بیانگر به هم خوردن هم‌ترازی بین مثانه و حالب‌ها باشد:
- دردهای شکمی
- مشکلات ناگهانی مربوط به عفونت مجاری ادراری
- بی‌اختیاری ادرار یا دیگر مشکلات مربوط به کنترل یا جریان ادرار
- علائم نشان دهنده نقص عملکرد و نارسایی کلیه‌ها
آیا در جراحی ترمیم حالب از اجزای مصنوعی استفاده می‌شود؟
خیر، جراح موقعیت حالب اصلی را تغییر می‌دهد یا وضعیت آن را در دیواره مثانه ترمیم می‌کند. جراح موقعیت حالب را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که عضله مثانه در موقعیتی جدید دور انتهای حالب را بگیرد و به این ترتیب مشکل برگشت ادرار به مثانه برطرف شود.
برش جراحی ترمیم حالب در کدام نقطه از بدن ایجاد می‌شود؟
جراح برش کوچکی را در پایین شکم، زیر خط بیکینی ایجاد می‌کند. تمام بخیه‌ها جذبی است. گاهی اوقات برای محکم نگه داشتن سوندی که بعداً کشیده می‌شود، یک بخیه روی پوست زده می‌شود. زخم جراحی با پانسمان پلاستیکی شفافی پوشانده می‌شود که دو روز پس از جراحی باز می‌شود. چسب‌های کوچکی به نام استری استریپ روی زخم زده می‌شود، لبه‌های چسب در نهایت از روی پوست بلند می‌شود و چسب میفتد. پس از باز کردن پانسمان و کشیدن سوند می‌توانید فرزندتان را حمام کنید.
آیا لوله پس از جراحی در بدن باقی می‌ماند؟
سوند مثانه معمولاً کار گذاشته می‌شود تا اطمینان حاصل شود که ادرار در مدت زمان التیام یافتن بیمار نشت نمی‌کند. سوند دو یا سه روز بعد از جراحی ترمیم حالب یا پس از خارج کردن سوند اپیدورال کشیده می‌شود. ممکن است سوند حالب که از برش کوچک ایجاد شده روی شکم بیرون می‌آید، باقی بماند. وقتی سوند حالب کشیده می‌شود، گاز پانسمان کوچکی روی محل قبلی خروج آن قرار داده می‌شود، انتظار می‌رود که این زخم به سرعت بهبود پیدا کند. احتمال دارد این زخم تقریباً یک روز ترشح داشته باشد و مایعی از آن خارج شود که البته کاملاً طبیعی است.
جراحی ترمیم حالب چقدر طول می‌کشد؟
جراحی ترمیم حالب دو تا سه ساعت زمان می‌برد. پرستار اتاق عمل اطلاعات مربوط به جراحی فرزندتان را در این مدت به شما اعلام می‌کند.
فرزندم پس از جراحی ترمیم حالب مسکن دریافت می‌کند؟
بسیاری از کودکان تحت درمان با بلوک عصب اپیدورال یا کودال قرار می‌گیرند، یعنی داروی مسکن را از طریق لوله‌های کار گذاشته شده در پشت بدن دریافت می‌کنند و به همین دلیل بدون درد به هوش می‌آیند. روش دیگری که برای برخی کودکان مناسب است، استفاده از پمپ مسکن تحت کنترل بیمار (PCA) است؛ در این حالت زمانی که بیمار دکمه پمپ را فشار می‌دهد، مسکن وارد وریدش می‌شود و در نتیجه بیمار سطح پایدارتری از داروی مسکن را دریافت می‌کند. درباره بهترین روش کنترل درد برای فرزندتان با متخصص بیهوشی مشورت کنید.
همچنین پزشک داروهای مسکن خوراکی، معمولاً تایلنول همراه با کدئین، را تجویز می‌کند تا بعد از مرخص شدن از بیمارستان مصرف کنید.
فرزندم پس از جراحی مشکل ادرار کردن خواهد داشت؟
گرفتگی و اسپاسم مثانه یا انقباض‌های شکمی متناوب، تکرر ادرار، بی‌اختیاری ادرار و خروج مقدار کمی ادرار خون‌آلود پس از جراحی ترمیم حالب شایع است. اگر این علائم مشکل‌ساز شود، دارویی به نام دیتروپان (اکسی بوتینین) تجویز می‌شود. دیتروپان اسپاسم را کاملاً برطرف نمی‌کند، اما ناراحتی بیمار را کاهش می‌دهد. فرزندتان را در وان کم‌عمق پر از آب گرم بنشانید یا دستمال مرطوب گرمی را روی ناحیه پرینه یا میان‌دوراه (پوست بین مقعد و دستگاه تناسلی) قرار دهید تا ناراحتی فرزندتان کمتر شود.
بی‌اختیاری ادرار باعث ناراحتی و آشفتگی کودکان بزرگ‌تر می‌شود، به خصوص اگر ادرار خون‌آلود باشد. می‌توانید پدهای کوچکی را در لباس زیر فرزندتان قرار دهید تا این مشکل برطرف شود. تکرر ادرار و ادرار خونی برخی کودکان دو تا سه هفته ادامه دارد. این وضعیت عادی است. به فرزندتان اطمینان خاطر بدهید که کنترل ادرار را بعد از التیام یافتن مثانه به دست خواهد آورد.
باید مراقب بروز چه عوارض و مشکلاتی باشم؟
در صورت بروز هر گونه نگرانی درباره پیشرفت بهبودی فرزندتان پس از جراحی یا بروز علائم زیر با متخصص اورولوژی اطفال تماس بگیرید:
- تب بالاتر از 38.3 درجه سانتی‌گراد
- خونریزی شدید زخم: لکه‌بینی یا لک شدن پانسمان عادی است
- تحریک‌پذیری شدید
- ناتوانی در تحمل مایعات
- استفراغ مداوم
- ناتوانی در ادرار کردن
داروها عوارض جانبی دارد؟
دیتروپان (اکسی بوتین) باعث سرخ شدن گونه‌ها، داغ شدن پوست، خشکی دهان و کاهش اشتها می‌شود. بی‌اشتهایی غیرعادی نیست، اما باید مرتب ـ هر 15 دقیقه یک بار چند جرعه ـ به فرزندتان مایعات بدهید تا خروجی ادرار مناسبی داشته باشد. اگر فرزندتان دوست دارد، می‌توانید به او بستنی یخی، ژله و سوپ بدهید. اسموتی تهیه شده از مخلوط میوه‌ها و ماست نیز منبع فوق‌العاده‌ای از ویتامین‌ها است و کودکان معمولاً می‌توانند آن را پس از جراحی ترمیم حالب تحمل کنند. در مایعات دادن به فرزندتان باید صبور باشید و پافشاری به خرج دهید.
ممکن است فرزندتان در بیمارستان مورفین، دروپریدول یا دمرول دریافت کرده باشد. دروپریدول یا کامپازین برای رفع حالت تهوع، استفراغ و درد تجویز می‌شود. این داروها کودک را خواب‌آلود می‌کند. برخی کودکان در واکنش به داروهای مسکن بیش از حد هیجان زده یا عصبی می‌شوند یا دچار راش و کهیر پوستی می‌شوند. در صورت بروز چنین عوارضی پرستار را خبر کنید تا دارو را تغییر بدهند.
داروی مسکن قبل از ترخیص بیمار به تایلنول همراه با کدئین (تایکو) تغییر داده می‌شود. تایکو به دو صورت قرص و شربت در دسترس است. کدئین موجود در دارو باعث یبوست برخی کودکان می‌شود، بنابراین لازم است فرزندتان را تشویق به فعالیت کنید و مایعات، میوه و سبزی فراوان به او بدهید. به تدریج می‌توانید درد فرزندتان را با تایلنول ساده یا مورتین کودکان آرام کنید. چند روز تا چند هفته پس از ترخیص متوجه می‌شوید که حال فرزندتان عادی شده است.
مراقبت و ویزیت‌های پس از جراحی ترمیم حالب
کودکان معمولاً دو تا چهار روز پس از جراحی مرخص می‌شوند ـ زمان ترخیص به روند بهبودی بیمار بستگی دارد. اگر فرزندتان درن یا سوند داشته باشد، باید یک هفته پس از جراحی برای کشیدن آن به کلینیک مراجعه کنید؛ در غیر این صورت باید چهار تا شش هفته پس از جراحی برای بررسی وضعیت فرزندتان از پزشک معالج وقت بگیرید. سونوگرافی معمولاً در ویزیت پس از جراحی انجام می‌شود. برای مدت زمان ترخیص تا اولین جلسه ویزیت دیتروپان و تایلنول یا تایلنول همراه با کدئین برای برطرف کردن اسپاسم تجویز می‌شود.
مصرف مداوم دوز پایینی از آنتی بیوتیک‌ها بسیار مهم است. آنتی بیوتیک تجویز شده در زمان ترخیص باید تا زمان اولین ویزیت پس از جراحی به طور کامل مصرف شود و کودک باید مصرف آنتی بیوتیک نگهدارنده‌ای را که قبل از عمل تجویز شده بود، از سر بگیرد.
سونوگرافی کلیه‌ها یک ماه پس از جراحی انجام می‌شود تا مشخص شود که آیا انسدادی در محل جراحی وجود دارد یا خیر. البته سونوگرافی نشان نمی‌دهد که آیا مشکل رفلاکس برطرف شده است یا خیر، مشکل رفلاکس را فقط با سیستوگرافی می‌توان بررسی کرد. سیستوگرافی تخلیه‌ای (VCUG) چهار تا شش ماه پس از جراحی ترمیم حالب انجام می‌شود. اگر نتیجه هر دو آزمایش عادی باشد و رفلاکس برطرف شده باشد، مصرف آنتی بیوتیک نگهدارنده با دوز پایین قطع می‌شود. کودک یک سال پس از جراحی ترمیم حالب مجدداً برای آزمایش فشار خون و بررسی وضعیت کلیه‌ها از طریق سونوگرافی به پزشک مراجعه می‌کند.
آیا فرزندم پس از جراحی بیشتر دچار عفونت‌های مجاری ادراری می‌شود؟
برخی کودکان بنا به دلایل نامشخص بیشتر مستعد عفونت مجاری ادراری هستند و حتی پس از جراحی موفق نیز مدام دچار عفونت می‌شوند؛ البته با این تفاوت که ادرار پس از جراحی به کلیه برنمی‌گردد و در نتیجه از آسیب دیدن کلیه پیشگیری می‌شود. این گروه از کودکان معمولاً هنگام عفونت تب نمی‌کنند. اگر فکر می‌کنید که فرزندتان دچار عفونت شده است، حتماً موضوع را به پزشک اطفال یا متخصص اورولوژی اطفال اطلاع دهید.
