سیستوسکوپی: شاید شده باشد که شما یا اطرفیانتان مشکلی در ادرار و مجاری ادراری داشته‌اید و پس از مراجعه به پزشک آزمایش سیستوسکوپی برای شما نوشته باشد؛ اما سیستوسکوپی چیست و به چه دردی می‌خورد؟ سیتوسکوپی یکی از آزمایش‌های بررسی مجاری ادراری است که پزشک اورولوژیست برای مشاهده‌ی مثانه و مجاری ادراری شما تجویز می‌کند. در این مقاله می‌خواهیم بیشتر درباره‌ی این که سیستوسکوپی چیست، چرا سیتوسکوپی انجام می‌شود، آیا سیستوسکوپی درد دارد یا نه و چگونگی انجام آن صحبت کنیم. پس حتما تا انتها همراه ما باشید.
- سیستوسکوپی چیست
- چرا سیستوسکوپی انجام می‌شود
- آماده شدن برای آزمایش سیستوسکوپی
- سیستوسکوپی چگونه انجام می‌شود؟
- آیا سیستوسکوپی درد دارد
- پس از آزمایش سیستوسکوپی
- خطرات و عوارض جانبی سیستوسکوپی
سیستوسکوپی چیست؟
بسیاری از بیماران می‌پرسند سیستوسکوپی چیست و به چه منظوری انجام می‌شود؟ در واقع سیستوسکوپی یک آزمایش پزشکی است که پزشک می‌تواند با انجام آن، درون مثانه مردان و زنان و مجرای ادرار (پیشابراه) را ببیند. در آزمایش سیستوسکوپی برای تشخیص مشکلات دستگاه ادراری و بررسی مثانه مردان و زنان، پزشک یک لوله باریک و مجهز به چراغ به نام سیستوسکوپ را به درون مجرای ادرار و مثانه شما هدایت می‌کند و از این طریق می‌تواند قسمت‌هایی از مثانه و مجرای ادرار که معمولاً در عکس‌های رادیولوژی به خوبی دیده نمی‌شود را ببیند.
برای مطالعه کامل و اطلاع دقیق از عفونت مثانه و روش های درمانی موثر آن کلیک کنید.
چرا سیستوسکوپی انجام می‌شود
اهداف مورد نظر از انجام آزمایش سیستوسکوپی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- پی بردن به علت بسیاری از مشکلات دستگاه ادراری از قبیل وجود خون در ادرار، سوزش به هنگام ادرار، بی‌اختیاری، عفونت مکرر مجرای ادرار و انسداد مجرای ادرار
- برداشتن نمونه‌هایی از بافت مثانه یا مجاری ادرار برای آزمایش (بیوپسی)
- در آوردن یک جسم خارجی
- جایگذاری یک استنت برای کمک به جریان ادرار از کلیه به مثانه
- درمان مشکلات خاصی در دستگاه ادراری. برای مثال از این آزمایش می‌توان برای خارج کردن سنگ‌ها یا بافت‌های زائد، کمک به توقف خونریزی در مثانه و یا رفع انسداد مجرای ادرار استفاده کرد.
- تزریق یک ماده حاجب که برای گرفتن نوع خاصی از عکس‌های رادیولوژی از میزنای و کلیه‌ها استفاده می‌شود.
جهت دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه حوزه‌های تشخیصی و درمانی با سیستوسکوپی می‌توانید با کلینیک فوق تخصصی دکتر فرشاد نامداری فوق تخصص ارولوژی به شماره ۰۲۱۸۸۷۷۶۸۰۱ تماس حاصل نمایید.
آماده شدن برای آزمایش سیستوسکوپی
قبل از اقدام به آزمایش سیستوسکوپی باید موارد زیر را به پزشک خود اطلاع بدهید:
- در صورتی که به هر نوع دارو از جمله داروهای بیهوشی حساسیت دارید.
- در صورتی که مشکلات خونریزی دارید یا داروهای رقیق کننده خون از قبیل آسپرین و وارفارین (کومادین) مصرف می‌کنید.
- در صورتی که باردار هستید یا احتمال می‌دهید که باردار باشید.
بیهوشی مورد استفاده برای سیستوسکوپی می‌تواند از نوع بی‌حسی موضعی، بی‌حسی نخاعی و یا بیهوشی عمومی باشد. بنابراین از پزشک خود بپرسید که کدام روش برای شما بهتر است. دستورات پزشک در مورد زمان توقف غذا خوردن و نوشیدن مایعات را به طور دقیق رعایت کنید. زیرا در غیر این صورت ممکن است نوبت آزمایش سیستوسکوپی شما لغو شود.
اگر پزشک داروی خاصی را برای روز آزمایش شما تجویز کرده است، آن را فقط همراه با یک جرعه آب بخورید. مثانه خود را قبل از شروع آزمایش خالی کنید. ممکن است برای جلوگیری از عفونت مجرای ادرار که می‌تواند به علت این آزمایش در شما به وجود بیاید، یک داروی مناسب به شما داده شود. قبل از شروع آزمایش یک فرم رضایت‌نامه برای امضاء در اختیار شما قرار می‌گیرد که امضای آن توسط شما نشان می‌دهد که با خطرات و عوارض این آزمایش آشنایی کافی دارید و با انجام آن موافق هستید. قبل از انجام آزمایش سیستوسکوپی با پزشک خود در مورد مشکلات احتمالی که این آزمایش را برای شما لازم کرده است و نیز خطرات آن، چگونگی انجام آن و مفهوم نتایجی که از آن به دست می‌آید، مشورت کنید.
سیستوسکوپی چگونه انجام می‌شود؟
سیستوسکوپی توسط یک متخصص اورولوژی و یک یا دو نفر دستیار که در کنار او کار می‌کنند، انجام می‌شود. این آزمایش ممکن است در بیمارستان و یا در مطب پزشک انجام شود. برای انجام آزمایش سیستوسکوپی، شما باید تمام یا اغلب لباس‌های خود را در بیاورید و یک کاور پارچه‌ای یا کاغذی بپوشید. در حدود نیم ساعت قبل از شروع آزمایش یک داروی آرامبخش به شما داده می‌شود تا به راحتی بیشتر شما در حین آزمایش کمک کند. یک سوزن داخل وریدی (IV) نیز ممکن است در یکی از رگ‌های دست شما گذاشته شود تا از طریق آن بتوان داروها و مایعات مورد نیاز را به شما تزریق کرد.
شما روی یک تخت به حالت طاق باز می‌خوابید و زانوها را خم می‌کنید و پاها را با فاصله از هم می‌گذارید. پاها یا کشاله ران شما ممکن است به وسیله رکاب‌های مخصوصی بسته شود. ناحیه تناسلی شما با یک محلول ضد عفونی کننده تمیز می‌شود و روی ناف و کشاله ران پاهای شما نیز با یک پارچه استریل پوشانده می‌شود. برای آزمایش سیستوسکوپی، یکی از سه نوع بیهوشی یابی‌حسی زیر برای شما استفاده خواهد شد:
- بی‌حسی موضعی: داروی بی‌حسی موضعی در مجرای ادرار تزریق می‌شود.
- بیهوشی عمومی: شما با تزریق داخل وریدی (IV) یک داروی بیهوشی و یا با استنشاق گاز بیهوشی به وسیله یک ماسک، بیهوش می‌شوید. در بعضی از موارد از هر دو این روش‌ها با هم استفاده می‌شود.
- بی‌حسی نخاعی: در این روش ابتدا پزشک یا پرستار ناحیه محل تزریق داروی بی‌حسی در کمر شما را بی‌حس می‌کند. سپس یک سوزن مخصوص به درون کانال تخاعی شما هدایت می‌شود و داروی بی‌حسی به وسیله آن در کانال نخاعی تزریق می‌شود. ممکن است تا بعد از برطرف شدن اثر داروی بی‌حسی، شما قادر به حرکت دادن پاهای خود نباشید.
پس از آنکه داروی بی‌حسی بر شما اثر کرد، لوله سیستوسکوپ در داخل مجرای ادرار شما قرار می‌گیرد و به آرامی به داخل مثانه هدایت می‌شود. اگر قسمتی از مسیر مجرای ادرار خیلی تنگ باشد، ابتدا از ابزارهای کوچک‌تری برای باز کردن آن استفاده می‌شود. این وسایل به تدریج سطح مقطع مجرای ادرار را گشادتر می‌کند تا لوله سیستوسکوپ بتواند از آن عبور کند.
در مرحله بعد پزشک مقداری آب یا آب نمک استریل را به داخل مثانه شما تزریق می‌کند تا اندازه مثانه بزرگ‌تر شود و بتواند تصویر واضح‌تری از داخل آن را ببیند. همچنین ممکن است پزشک یک دارو برای کاهش احتمال عفونت مجرای ادراری به داخل آن تزریق کند. در این مرحله پزشک می‌تواند ابزارهای کوچکی را از طریق لوله سیستوسکوپ به مثانه شما وارد کند تا به وسیله آنها نمونه‌هایی را از بافت مثانه برای بیوپسی بگیرد. این نمونه‌ها بعداً برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده خواهد شد. لوله سیستوسکوپ معمولاً به مدت ۲ تا ۱۰ دقیقه در داخل مثانه شما قرار خواهد داشت. اما اگر در حین این آزمایش نیاز به گرفتن عکس‌های اشعه ایکس باشد، ممکن است کل آزمایش به مدت ۴۵ دقیقه یا بیشتر طول بکشد.
در صورتی که برای انجام این آزمایش از بی‌حسی موضعی استفاده شود، شما می‌توانید بلافاصله بعد از پایان آزمایش از جای خود برخیزید. اما اگر از بیهوشی عمومی استفاده شود، شما تا زمانی که به هوش بیایید و بتوانید راه بروید (معمولاً یک ساعت یا کمتر)، در اتاق ریکاوری خواهید بود. پس از آنکه هوشیاری شما به طور کامل برگشت، می‌توانید غذا بخورید و بنوشید و بدون احساس گرفتگی گلو، غذایتان را قورت بدهید. اگر از بی‌حسی نخاعی برای این آزمایش استفاده شود، تا زمانی که حس و توانایی حرکت به اندام‌های تحتانی شما برگردد (معمولاً حدود یک ساعت)، در اتاق ریکاوری خواهید ماند.
آیا سیستوسکوپی درد دارد؟
بسیاری از بیماران می‌پرسند آیا سیستوسکوپی درد دارد؟ به خودی خود، سیستوسکوپی درد دارد اما اگر از بیهوشی عمومی برای شما استفاده شود، در حین انجام آزمایش سیستوسکوپی هیچ چیزی احساس نخواهید کرد. فقط بعد از آنکه اثر داروی بیهوشی برطرف شد، ممکن است کمی احساس خستگی و درد عضلات به شما دست بدهد. در برخی از افراد هم داروی بیهوشی باعث ناراحتی معده می‌شود. در صورتی که آزمایش سیستوسکوپی با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام شود، ممکن است بعد از خارج کردن سیستوسکوپ از مجرای ادرار، شما کمی احساس سوزش یا نیاز به تخلیه ادرار داشته باشید. اگر آب یا آب نمک استریل به داخل مثانه شما تزریق شده باشد، ممکن است کمی احساس سردی یا پُر بودن مثانه به شما دست بدهد و نیاز به دفع ادرار داشته باشید.
سعی کنید در حین انجام آزمایش، نفس‌های آرام و عمیق بکشید تا آرامش بیشتری داشته باشید. همچنین در صورتی که زمان آزمایش شما طولانی شود، ممکن است خوابیدن بر روی تخت برای شما خسته کننده و آزار دهنده شود. در صورتی که از بی‌حسی نخاعی برای آزمایش سیستوسکوپی شما استفاده شود، ممکن است خوابیدن و غلتیدن به پهلو، به راحتی برای شما ممکن نباشد. وقتی که داروی بی‌حسی نخاعی به شما تزریق می‌شود احتمالاً سوزش مختصری را احساس می‌کنید. در روز بعد از آزمایش نیز ممکن است احساس خستگی و کمر درد خفیف داشته باشید. پس در واقع سیستوسکوپی با بی حسی و بدون بیهوشی درد دارد اما با تجویز بی‌حس کننده‌ها به بیمار این درد آزاردهنده را از بین می‌بریم. در مجموع، اغلب افرادی که این آزمایش را انجام داده‌اند، اظهار کرده‌اند که این آزمایش به آن اندازه‌ای که قبلاً تصور می‌کرده‌اند، برایشان سخت و ناراحت کننده نبوده است.
پس از آزمایش سیستوسکوپی
بعد از پایان آزمایش سیستوسکوپی ممکن است شما برای مدتی مشکل تکرر ادرار پیدا کنید. همچنین احتمال دارد که به مدت یک یا دو روز هنگام ادرار یا بعد از آن، احساس سوزش داشته باشید. مصرف زیاد مایعات می‌تواند به رفع سوزش و نیز به جلوگیری از عفونت مجرای ادرار در شما کمک نماید. بعد از انجام آزمایش سیستوسکوپی، بخصوص در صورتی که نمونه‌برداری و بیوپسی نیز انجام شود معمولاً تا چند روز بعد، رنگ ادرار به حالت صورتی کمرنگ تغییر می‌کند. اما در صورت مشاهده هر یک علائم زیر فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- بعد از چند بار ادرار کردن، رنگ ادرار شما همچنان قرمز است یا لخته‌های خون در ادرار می‌بینید.
- تا ۸ ساعت بعد از پایان آزمایش، هنوز نمی‌توانید ادرار کنید.
- دچار تب، احساس سرما یا درد شدید در ناحیه
خطرات و عوارض جانبی
سیستوسکوپی به طور کلی یک آزمایش کاملاً ایمن و بی‌خطر است. این آزمایش هیچ گونه تأثیر منفی بر عملکرد جنسی بیمار نخواهد داشت. شایع‌ترین عوارض جانبی بعد از آزمایش سیستوسکوپی، ایجاد یک ورم کوتاه مدت در مجرای ادرار است که می‌تواند خروج ادرار را کمی سخت نماید. برای رفع این مشکل می‌توان تا زمانی که ورم مجرای ادرار برطرف می‌شود، یک سوند در داخل مثانه مردان یا زنان قرار داد تا به تخلیه ادرار کمک کند.
خونریزی یکی دیگر از عوارضی است که گاهی اوقات بعد از آزمایش سیستوسکوپی اتفاق می‌افتد، اما معمولاً به خودی خود متوقف می‌شود. ممکن است بعد از آزمایش سیستوسکوپی، شما با مشکل عفونت خفیف مجرای ادرار مواجه شوید. معمولاً با مصرف داروی مناسب در زمان قبل و بعد از آزمایش می‌توان از این مشکل پیشگیری یا آن را درمان نمود.
در موارد نادری ممکن است عفونت مجرای ادرار به سایر نقاط بدن نیز سرایت کند. در موارد بسیار نادر که معمولاً در بیماران بسیار بدحال اتفاق می‌افتد، ممکن است این عفونت جان بیمار را نیز تهدید کند. یکی دیگر از عوارض نادر ناشی از آزمایش سیستوسکوپی، سوراخ شدن مجرای ادرار یا مثانه به وسیله نوک یکی از ابزارهای مورد استفاده در حین آزمایش است. برای ترمیم این سوراخ لازم است یک عمل جراحی بر روی بیمار انجام شود.
همان طور که اشاره شد سیستوسکوپی یک آزمایش است که پزشک می‌تواند از طریق آن، داخل مثانه مردان و زنان و مجرای ادرار بیمار را ببیند. پزشک شما ممکن است بتواند برخی از نتایج آزمایش را بلافاصله بعد از پایان آن برای شما توضیح بدهد، اما نتایج بیوپسی معمولاً چند روز بعد مشخص می‌شود. همچنین تاکید می شود گر چه سیستوسکوپی درد دارد اما با استفاده از بی‌حس کننده‌ها، این آزمایش آزاردهنده نخواهد بود و اغلب سیستوسکوپی را با عنوان یک آزمایش اذیت کننده نمی‌شناسند.
سوالات متداول
سیستوسکوپی چیست؟
سیستوسکوپی یک آزمایش است که پزشک می‌تواند با استفاده از یک لوله و چراغ درون مثانه مردان و زنان و مجرای ادرار (پیشابراه) را ببیند.
آیا سیستوسکوپی درد دارد؟
سیستوسکوپی درد دارد اما با استفاده از بی‌حس کننده‌ها، این آزمایش آزاردهنده نخواهد بود و اغلب سیستوسکوپی را با عنوان یک آزمایش اذیت کننده نمی‌شناسند.
منابع
https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/cystoscopy/about/pac-20393694
