علت درد زیر شکم چیست (اختلالاتی در سیستم گوارشی، ادراری و تناسلی )

بیشتر افراد تجربه‌­ی درد شکمی به­‌طور خفیف یا شدید را داشته اند. در برخی موارد درد­های شکمی به ویژه زیر شکم می­‌تواند ‌به­‌علت بروز مشکل خاصی در ناحیه‌­ی کلیه و مجاری ادرار باشد. در صورت داشتن درد زیر شکم برای طولانی مدت، توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید تا از صدمه بیشتر جلوگیری شود. با شروع یک برنامه­‌ی درمانی مناسب طی یک دوره علائم درد‌شما بهبود می­یابد. علت­ و درمان دردهای زیر شکم بطور کامل در ادامه مطلب توضیح داده شده است

 

در چه صورت درد زیر شکم خطرناک است؟

---

اول از همه، مهم است که پزشک بین بیمای‌های خطرناک و ناراحتی‌های عملکردی تفاوت قائل شود. شفاف‌سازی فوری و اضطراری برای موارد زیر ضروری است:

• درد بسیار شدید شکم
• کشش دفاعی (کشش غیر ارادی دیواره شکم هنگام لمس)، سفت شدن شکم
• درد زیر شکم همراه با اختلالات گردش خون
• رشد سریع درد و به دنبال آن استفراغ، نفخ شدید معده، مدفوع و گاز روده زیاد
• استفراغ خون، مدفوع قیری، مدفوع خونین
• درد زیر شکم همراه با احتباس ادرار

اگر علائم زیر همراه با درد زیر شکم ظاهر شوند، ممکن است نشان دهنده یک بیماری جدی باشد:

• تب
• زردی
• کاهش وزن ناخواسته
• تغییر در عادت مدفوع
• اسهالی که بیش از 14 روز ادامه داشته باشد

علت درد زیر شکم و انتشار آن به سایر قسمت­‌ها چیست؟

---

شدت درد زیر و یا بالای شکم بسته به علت آن متفاوت است. از رایج­ترین علت­ های درد زیر شکم موارد زیر شناخته شده اند. در صورت داشتن علائم درد شکمی برای درمان هر چه سریع­تر اقدام کنید.

آپاندیسیت

یک دلیل “کلاسیک” برای درد زیر شکم، آپاندیسیت است. در حقیقت این تمام آپاندیس نیست، بلکه فقط زائده‌ای از آن به نام آپاندیس ورمی‌فرم (اپندیکس) است که در اینجا ملتهب می‌شود. یک درد معمولی می‌تواند در اثر آپاندیسیت ایجاد شود: ابتدا درد به طور گسترده در اطراف ناف احساس می‌شود، سپس به سمت راست شکم تحتانی منتقل شده و به صورت یک درد نسبتا تیز، یا “خفیف” توصیف می‌شود. علاوه بر این، حالت تهوع و استفراغ و همچنین باد و حرکات روده و از دست دادن اشتها نیز ممکن است از علائم دیگر این عارضه باشند. تب خفیف نیز عمدتا ایجاد می‌شود. با این وجود، تشخیص آپاندیسیت معمولاً آسان نیست. به خصوص در کودکان، افراد مسن یا زنان باردار علائم رایج ممکن است از بین رفته یا متفاوت باشد.

بیماری التهابی روده 

بیماری دیگری که می‌تواند باعث درد سمت راست لگن و درد زیر شکم، مشابه آپاندیسیت، شود بیماری کرون است. این یک بیماری التهابی روده با منشا ناشناخته است که معمولاً در بزرگسالان و کودکان ایجاد می‌شود. التهاب می‌تواند کل دستگاه گوارش را درگیر کند اما معمولاً بر قسمت آخر روده کوچک و مستقبما بعد از روده بزرگ تأثیر می‌گذارد. اگر می‌خواهید بین این دو بیماری تمایز قائل شوید، علائم همراه به شما کمک می‌کنند. در بيش از 70 درصد از كل بيماران مبتلا به بيماري كرون، اسهال مكرر همراه با درد وجود دارد.

اگر مسیر روده بزرگ را دنبال کنید، از طریق دو خمیدگی به قسمت نزولی روده بزرگ در سمت چپ زیر شکم می‌رسید.

دیورتیکولوزیس

در قسمت نزولی، غالباً برآمدگی‌هایی در دیواره روده وجود دارد که به اصطلاح به آن‌ها دیورتیکولا گفته می‌شود. شیوع دیورتیکولوزیس در کشورهای صنعتی بسیار زیاد است و در 60 درصد از جمعیت بالای 70 سال رخ می‌دهد. با این حال، دیورتیکولوزیس تقریباً همیشه عاری از علامت است. اگرچه، اگر به عنوان مثال مدفوع در این برآمدگی گیر کرده باشد، در حدود 20 درصد التهاب حاد (دیورتیکولیت) ایجاد می‌کند. در این صورت به این بیماری “آپاندیسیت چپ” نیز گفته می‌شود. مبتلایان این بیماری بیشتر بیماران مسن در سنین 60 تا 80 سال هستند. عوامل مختلفی از جمله چاقی، مصرف زیاد گوشت، یبوست مزمن و ضعف بافت همبند وابسته به سن می‌تواند منجر به دیورتیکولوزس شود.

سرطان روده بزرگ 

یکی از علت ­های درد زیر شکم سرطان روده است. آخرین قسمت از روده بزرگ محل شایع‌ترین نوع سرطان روده بزرگ به نام سرطان کولورکتال است. در بسیاری از بیماران فقط در مرحله پیشرفته علائمی در لگن و درد زیر شکم وجود دارد. بنابراین آزمایش غربالگری سرطان روده بزرگ از 50 سالگی به بعد توصیه می‌شود.

انسداد و باریک شدن روده

این مورد، به عنوان مثال، می‌تواند انسداد روده (ایلئوس)، تنگی روده (استنوزیس)، شکاف روده (سوراخ شدن) یا اختلالات گردش خون در روده باشد. در این موارد یک تصویر بالینی حاد و شدید همراه با علائم هشدار دهنده که در ابتدای مقاله ذکر شد، وجود دارد. این موارد در نفخ شکم بی‌ضرر که می‌تواند منجر به درد شدید و گرفتگی شود، وجود ندارند.

عفونت 

یکی دیگر از بیماری‌های حاد اما کم خطرتر و بسیار شایع روده کوچک عفونت‌های دستگاه گوارش است. بسته به پاتوژن، علاوه بر اسهال حاد و استفراغ، درد لگن نیز در صورت التهاب غشای مخاطی معده و روده کوچک ایجاد می‌شود. به طور کلی، چنین عفونت‌هایی معمولاً در طی یک روز برطرف می‌شوند. در تمام اسهال‌ها، تعادل مایعات و الکترولیت‌ها باید در نظر گرفته شود.

سندرم روده تحریک پذیر

در مقابل، شکایات‌های مزمنی وجود دارد مانند مواردی که در سندرم روده تحریک پذیر ظاهر می‌شوند. تصویر بالینی در سندرم روده تحریک پذیر بسیار متنوع است و می‌تواند با علائم مختلفی از جمله درد شکم، اسهال یا یبوست نشان داده شود. برای تشخیص این سندرم، علائم باید بیش از 3 ماه ادامه داشته باشد و سایر بیماری‌هایی که باعث ایجاد این علائم می‌شوند باید از معامله خارج شوند. سندرم روده تحریک پذیر یک سندرم عملکردی است.

عدم تحمل 

در عدم تحمل غذا، بدن در هضم برخی از مواد دچار مشکل می‌شود. برخی از این مواد غذایی شامل فروکتوز، لاکتوز یا گندم هستند. جذب این مواد مغذی منجر به درد زیر شکم، نفخ و اسهال می‌شود. پیدا کردن علت چنین ناراحتی‌های غیر اختصاصی شکمی همیشه آسان نیست. بنابراین ما یک برنامه درمانی تهیه کرده‌ایم که در آن می‌توانید علل خاص خود را به همراه متخصص تغذیه شخصی خود کشف کنید. یک مشاوره اولیه رایگان ترتیب دهید و بدانید که چه درمانی برای شما مناسب است.

بیماری‌های دستگاه ادراری

یكی از مهم‌ترین دلایل دردهای زیر شکم بیماری‌های دستگاه های ادراری است.

• در پشت روده کوچک و بزرگ، اندام‌های ادراری وجود دارند که شامل کلیه، حالب، مثانه و مجرای ادرار است. يك بيماري مجاري ادراري در جوامع مرفه سنگ مجاری ادراري است. مشکلات دستگاه ادراری همیشه علامت‌دار نیستند. هنگامي كه سنگ‌هاي كليه در مجرای ادراری جابجا شوند، می‌توانند علائمی مانند قولنج شدید یعنی تورم و درد كاهشی در ناحیه زیر شکم، كشاله ران یا پهلو ایجاد کنند. از نظر بالینی، این ویژگی بی‌قراری حرکتی یک بیمار مبتلا به کولیک است که می‌خواهد با تغییر مداوم موقعیت خود، درد خود را تسکین دهد.
• در موارد شدید، سنگ می‌تواند خالی کردن مثانه را برای افراد مبتلا غیرممکن کند. پزشکان این اتفاق را احتباس ادرار می‌نامند. این مورد به خصوص در موارد حاد، با درد شدید شکم همراه است. برای اکثر بیماران، سنگ‌ها علت اصلی نیستند، بلکه یک اختلال تخلیه مثانه مزمن وجود دارد، مانند بزرگ شدن پروستات در مردان.
• تکرر ادرار در التهاب مثانه (سیستیت) شایع است. در این شرایط ممکن است یک درد خفیف در بالای سیمفیسیس ظاهر شود. التهاب مثانه معمولاً با سوزش هنگام ادرار کردن و میل شدید به ادرار کردن قابل تشخیص است. شیوع این مشکل در زنان بسیار بیشتر از مردان است.

پیچ خوردگی بیضه

در مردان، بیماری‌های اندام تناسلی نیز می‌توانند باعث درد زیر شکم شوند. درد ناگهانی در ناحیه تحتانی شکم و بیضه به ویژه در کودکان و نوجوانان می‌تواند علائم پیچ خوردگی بیضه  باشد. پیچ خوردگی بیضه پیچیدگی حاد بیضه‌ها و طناب اسپرماتیک است و یک مشکل اورژانسی محسوب می‌شود.

التهاب پروستات و بیضه

التهاب پروستات (پروستاتیت)، التهاب بیضه (ارکیت) یا اپیدیدیمیس (اپیدیدیمیت) ناگهانی و ناخوشایند هستند. در عین حال، مشکلاتی در ادرار کردن، علائم موضعی التهاب و علائم عمومی عفونت مانند تب و لرز نیز رخ می‌دهد.

عفونت مثانه

اگر در ادرار کردن مشکل دارید و در بالای استخوان شرمگاهی خود احساس درد می‌کنید، باید این نکته را در نظر بگیرید که ممکن است به عفونت مثانه مبتلا شده باشید. از آنجا که در بسیاری از موارد، عفونت مجاری ادراری در زنان بدون عارضه در نظر گرفته می‌شود، برای یک بیمار مرد باید یک بررسی کامل انجام شود. دلیل این امر این است که مجرای ادرار کوتاه‌تر خانم‌ها به طور آناتومیک در معرض عفونت نزدیک مقعد قرار دارد، اما سیستیت در مردان نادر است و به همین دلیل قطعاً ارزش شفاف سازی دارد.

فتق کشاله ران (اینگوینال) 

به دلیل شرایط آناتومیکی، مردان در معرض بیماری دیگری هستند که می‌تواند در هر دو جنس رخ دهد: فتق اینگوینال. برآمدگی در ناحیه کشاله ران مشخصه فتق اینگوینال است. در شرایط خاص، درد کششی کشاله ران (به ویژه هنگام حرکت) ممکن است تنها علامت این بیماری باشد.

درد شکم و کمر

گاهی اوقات درد ناشی از اندام‌های شکمی به سایر قسمت‌های بدن منتشر می‌شود. ارگان‌هایی که رابطه نزدیکی با کمر دارند، به طور ویژه، کلیه‌ها و لوزالمعده هستند. اما بيماري‌هاي دستگاه ادراري و اندام‌هاي دستگاه تناسلي نيز مي‌توانند باعث كمردرد شوند.

کمردرد نه تنها می‌تواند در نتیجه یک بیماری شکمی رخ دهد، بلکه ستون فقرات نیز می‌تواند باعث درد زیر شکم شود. در این موارد می‌توان تغییرات دژنراتیو در ستون فقرات مانند فتق دیسک را مثال زد که باعث درد زیر شکم می‌شود.

به طور کلی، هر دو درد شکم و کمردرد ناراحتی‌های بسیار شایعی هستند، به طوری که لزوماً دلیلی ندارد که با هم ارتباط داشته باشند حتی اگر همزمان رخ دهند.

درد زیر شکم چگونه تشخیص داده می­‌شود؟

---

پزشک با صحبت کردن با شما و معاینه شما دلایل احتمالی درد سمت چپ زیر شکم شما را محدود می‌کند. او ممکن است با این کار بتواند علت را بیابد. همچنین ممکن است لازم باشد پزشک قسمت پایین بدن (معاینه رکتوم) شما را معاینه کند. برای رد کردن مشکلات کلیه، احتمالاً پزشک از شما می‌خواهد که یک آزمایش ادرار انجام بدهید .

چه آزمایش‌های دیگری ممکن است برای تشخیص درد سمت چپ زیر شکم وجود داشته باشد؟

مرحله بعد به نتیجه معاینه و آزمایش‌های فوق بستگی دارد. در بعضی موارد، آزمایشات دیگری لازم نخواهد بود، برای مثال اگر پزشک اطمینان داشته باشد که یبوست دارید.

• اگر مشکلی در روده بزرگ شما وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به معاینه با یک لوله همراه با یک دوربین که در روده بزرگ شما قرار داده می‌شود (کولونوسکوپی)، داشته باشید.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا اسکن سونوگرافی ممکن است برای جستجوی دیورتیکول و نگاه به کلیه‌ها مفید باشد. این تست‌ها در خانم‌ها برای مشاهده تخمدان و لوله‌های فالوپ نیز استفاده می‌شود.
• در بعضی موارد ممکن است اشعه ایکس از شکم مفید باشد. آزمایش‌های دیگر شامل “اسكوپس” دیگر (مانند سیگموئیدوسكوپی)، باریوم انما و سایر اسكن‌ها (مانند تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI)) است.
• هیچ کس به همه این آزمایش‌ها احتیاج ندارد و ممکن است برخی از افراد به هیچ وجه به هیچ‌کدام از آن‌ها احتیاج نداشته باشند.

برای درمان دردهای زیر شکم به چه درمانی نیاز دارم؟

---

تا زمانی که ندانید علت درد شما چیست، هیچ پاسخی برای این سوال وجود ندارد. در مورد برخی از دلایل دردهای زیر شکمی، برخی از روش‌های درمانی در زیر بطور خلاصه توضیح داده شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد گزینه‌های درمانی مناسب خود به پزشک مراجعه کنید.

• یبوست را می‌توان با دارو درمان کرد، اما اغلب تغییراتی در رژیم غذایی شما لازم است تا دوباره از وقوع آن جلوگیری شود.
• دستگاه گوارش معمولاً به جز نوشیدن مایعات زیادی برای جبران آنچه از دست رفته است، به هیچ درمان دیگری نیاز ندارد. گاهی اوقات وقتی میکروب‌ها (باکتری‌ها) که با آنتی بیوتیک درمان می‌شوند، باعث عفونت شده باشند، مصرف یک دوره آنتی‌بیوتیک می‌تواند مشکل شما را حل کند.
• عفونت‌های کلیوی با آنتی بیوتیک‌ها درمان می‌شوند. عفونت‌های خفیف را می‌توان با آنتی بیوتیک‌ها در خانه درمان کرد. اگر عفونت بسیار شدید باشد، ممکن است نیاز باشد در بیمارستان بستری شوید تا آنتی بیوتیک‌ها و مایعات به صورت داخل وریدی به شما تزریق شوند.
• سنگ کلیه. سنگ‌های کلیوی کوچک خود به خود دفع می‌شوند که در این صورت شما نیاز به نوشیدن مایعات زیاد و مسکن‌های قوی دارید. برای درمان سنگ‌های کلیوی بزرگتر ممکن است به یکی از چندین روش انجام شده برای شکستن یا از بین بردن کلی آن‌ها نیاز داشته باشید.
• پیچ خوردگی بیضه (تستیس) با یک عمل جراحی درمان می‌شود (در حالت ایده‌آل این عمل باید در مدت زمان 6-8 ساعت بعد از شروع درد انجام شود).