علت و علائم بزرگ شدن کلیه و درمان آن

بزرگ شدن کلیه‌ها بدین معنی است که کلیه بطور غیرعادی بزرگ‌تر از اندازه‌ی معمول می‌باشد. در بیمارانی که بزرگ شدن کلیه را تجربه کرده‌اند، این مشکل بیشتر ناشی از دلایل زمینه‌ای شدید بوده است. بزرگ شدن کلیه‌ها زیاد شایع نمی‌باشد و معمولاً مرتبط با برخی اختلالات خاص است که ناشی از نقائص مادرزادی، ناهنجاری‌های ساختاری، عفونت، بارداری، انسداد مجرا و آسیب‌دیدگی می‌باشد. بزرگی کلیه تنها گاهی اوقات در حین معاینه و هنگامی که بیمار نوزاد، کودک یا یک بزرگسال لاغر است، قابل احساس است. سایر علائم بیماری کلیه معمولاً در ابتدا تشخیص داده می‌شوند.

دلایل

هیدرونفروز

هیدرونفروز به معنی بزرگ شدن کلیه در اثر یک انسداد در جریان ادرار است که باعث متورم شدن کلیه می‌گردد. هیدرونفروز می‌تواند ناشی از سنگ کلیه، ادرارخونی، بزرگ شدن پروستات، تجمع مدفوع، آسیب‌دیدگی، عفونت، پرتودرمانی یا تومور باشد. بزرگ شدن رحم و فشار ناشی از آن می‌تواند موجب هیدرونفروز بارداری شود. علامت اصلی هیدرونفروز درد طاقت‌فرسا و متناوب پهلو است. هیدرونفروز مزمن ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد.

بیماری کلیه پلی‌کیستیک

بیماری کلیه پلی‌کیستیک اختلالی است که ویژگی آن وجود خوشه‌هایی از کیست‌های پر از مایع در کلیه می‌باشد. عوارض این بیماری شامل فشار خون بالا و نارسایی کلیه به دلیل کاهش تدریجی عملکرد آن است. درمان بیماری کلیه پلی‌کیستیک شامل کنترل عوارض و علائمی مانند فشار خون بالا، درد، عفونت‌های دستگاه ادراری، نارسایی کلیه، کیست‌های کبدی و آنوریسم می‌باشد.

پیلونفریت

پیلونفریت به معنی عفونت کلیه‌ها است که ناشی از عفونت مثانه‌ای می‌باشد که به کلیه‌ها گسترش پیدا می‌کند یا در اثر عفونت در خون ایجاد می‌شود. علائم و نشانه‌های آن ممکن است شامل بزرگ شدن کلیه‌ها، حساسیت در یک یا هر دو طرف پایین کمر، تب، سوزش و تکرر ادرار، ادرار بد بو، ادرار تیره و اسپاسم‌هایی باشد که می‌توانند باعث درد شدید شوند. زنان دیابتی و باردار و افرادی که دارای سیستم ایمنی سرکوب شده هستند بیشتر در خطر عفونت کلیه هستند.

علائم

درد

سوزش یا درد حین ادرار ممکن است نشانه‌ای از عفونت مجاری ادرار باشد که می‌تواند باعث بزرگ شدن کلیه‌ها شود. این درد ممکن است در نزدیک لگن، بالای مثانه یا نزدیک ناحیه پایین شکم حس شود. مردان مبتلا به یک عفونت اغلب درد را در انتهای مجرای ادرار احساس می‌کنند، در حالی که این درد در زنان اغلب در نزدیکی بازشدگی واژن وجود دارد. دردی که در یک طرف پایین شکم حس می‌شود اغلب مرتبط با تورم سریع کلیه است. منشأ درد در صورت بزرگ شدن کلیه همچنین ممکن است در پایین کمر باشد یا از شکم نشأت بگیرد. هنگامی که پوشش خارجی کلیه متورم می‌شود، می‌تواند باعث درد شدید، حالت تهوع و استفراغ گردد. سنگ کلیه همچنین می‌تواند باعث درد شدید در پایین کمر شود. هنگامی که سنگ در مجاری ادراری قرار گیرد، می‌تواند موجب بزرگ شدن کلیه و ایجاد دردی شود که بصورت موجی بروز پیدا کرده و ۲۰ تا ۳۰ دقیقه ماندگار است.

تورم

تورم گاهی اوقات زمانی مورد توجه قرار می‌گیرد که بیمار دچار افزایش وزن سریع می‌شود و ارتباطی با دلایل دیگر ندارد. طبق نظر پزشکان، نارسایی کلیه در اثر نشت مایع به بافت‌های بدن حاصل می‌شود.

نارسایی قلبی می‌تواند باعث تورم کلیه شود زیرا پمپاژ ضعیف قلب به کلیه این علامت را می‌دهد که نمک و مایعات را نگه دارد. بیماری کبدی پیشرفته نیز باعث تورم کبد می‌شود زیرا این عضو نمک و مایعات را نگه می‌دارد. در صورتی که تورم محدود به یک ناحیه باشد می‌توان احتمال بیماری کلیه را رد کرد، زیرا کل بدن در اثر احتباس مایعات در کلیه‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

تغییرات در ادرار

تغییرات در الگوی دفع ادرار ممکن است پزشک را ترغیب کند که برای معاینات بیشتر و کنترل رشد، کلیه‌ها را بررسی نماید. انواع مختلف دیابت باعث تکرر ادرار و آسیب به کلیه‌ها می‌شوند. با اینکه نیاز به دفع مکرر ادرار در طول شب در میان افراد مسن غیر متداول نیست، اما اغلب نشان دهنده‌ی مراحل اولیه اختلال کلیه است. بزرگ شدن کلیه‌ها یکی از عوارض جانبی شب ادراری است. خون در ادرار یکی دیگر از علائمی است که پزشک باید برای کنترل آن، بزرگ بودن کلیه‌ها را بررسی کند.

درمان

درمان بزرگ شدن کلیه‌ها معمولاً بستگی به دلیل آن دارد، اما اغلب شامل ترکیبی از داروها و روش‌های تهاجمی‌تر مانند تخلیه مایع و در صورت لزوم مداخله جراحی است. هدف از درمان معمولاً به جای اینکه کوچک کردن کلیه باشد، شامل برطرف کردن مشکل زمینه‌ای است. از طرفی تشخیص دقیق، گام حیاتی اولیه می‌باشد. بطور کلی چندین درمان برای این بیماری وجود دارند.

آنتی‌بیوتیک

رژیم‌های دارویی آنتی‌بیوتیک درمان‌های بسیار شایعی برای موارد بزرگی کلیه‌ها هستند که در نتیجه‌ی عفونت رخ می‌دهند. بسته به شدت عفونت، آنتی‌بیوتیک‌ها معمولاً تا ۱۴ روز مصرف می‌شوند. برای مردانی که عفونت آنها مرتبط با عفونت‌های مداوم پروستات است، درمان ممکن است تا شش هفته ادامه داشته باشد. در هر دوره‌ی درمانی با آنتی‌بیوتیک، اتمام کل دوره حتی در صورتی که فرد در میانه‌ی درمان احساس بهبودی داشته باشد، مهم است. آنتی‌بیوتیک حتی پس از برطرف شدن علائم عمل می‌کند و توقف زودتر از موعد آن در واقع می‌تواند باعث بازگشت عفونت حتی بصورت مقاوم‌تر از قبل شود.

داروهای ضد سرطان و درمان با سلول‌های بنیادی

یک دلیل دیگر برای بزرگ شدن کلیه‌ها، یک اختلال متابولیک به نام آمیلوئیدوز است. چندین گزینه درمانی از جمله درمان با سلول‌های بنیادی و گاهی اوقات داروهای ضد سرطان برای پیشگیری از بروز عوارض جدی در افرادی که دچار این وضعیت و شرایط مرتبط هستند، موجود می‌باشند.

آمیلوئیدوز نوعی سرطان نمی‌باشد، اما شیمی درمانی و عوامل ضد التهابی در پیشگیری از تجمع رسوبات مضر در بافت‌ها و اندام‌های مختلف موثر است. پیوند سلول‌های بنیادی خون یک گزینه‌ی درمانی احتمالی دیگر است. پیوند سلول‌های بنیادی شامل شیمی‌درمانی با دوز بالا و تزریق خون به منظور جایگزینی سلول‌های بیمار و آسیب دیده است.

البته شیمی‌درمانی و گاهی اوقات پرتودرمانی اغلب در مواردی که بزرگ شدن کلیه به علت تومورهای سرطانی که در این اندام شکل گرفته‌اند یا به آنجا گسترش یافته‌اند باشد، تجویز می‌شود.

تخلیه مایع

گاهی اوقات تورم ناشی از احتباس مایعات در کلیه‌ها است که باید تخلیه شود و در این شرایط احتمالاً استفاده از کاتتر یا سیستم‌های پمپاژ زیر پوستی بهترین گزینه‌های درمانی می‌باشند. استفاده از یک سوند فولی برای رفع انسداد به احتمال زیاد باعث تسکین علائم شده و می‌تواند کلیه‌ها را سالم کرده و به اندازه طبیعی بازگرداند، هرچند اغلب برای دستیابی به تاثیرات طولانی مدت خود انسداد نیز باید درمان شده و بطور مناسب حذف شود.

تخلیه مثانه با لوله‌های نفروستومی یک گزینه‌ی درمانی مشابه دیگر است. لوله‌ها معمولاً یا از طریق پوست وارد شده یا از طریق استنت وارد حالب می‌شوند. پس از درمان یا حذف دلیل زمینه‌ای انسداد، تورم برطرف خواهد شد.

جراحی

در برخی موارد، جراحی بهترین راه برای کاهش تورم و پیشگیری از عود بزرگ شدن کلیه است. این روش معمولاً یک گزینه‌ی تهاجمی‌تر بوده و تنها برای افرادی توصیه می‌شود که دارای مشکل مداوم بزرگ شدن کلیه هستند یا زمانی که بزرگی کلیه تهدید کننده زندگی باشد. جراحی معمولاً فوری و قاطع‌ترین روشی در زمانی است که نوعی انسداد اساسی وجود داشته باشد و با دارو یا تخلیه مایع بطور مناسب درمان نمی‌شود؛ تومورها و کیست‌ها نمونه‌هایی از این موارد می‌باشند.

وضعیتی به نام بیماری کلیه پلی‌کیستیک گاهی اوقات نیاز به مداخله جراحی دارد. بسیاری از جراحان می‌توانند با لیزر کیست‌ها را هدف قرار دهند، که کمتر از عمل‌های پیچیده‌تر تهاجمی است اما همچنان همراه با خطرات و عوارض جانبی احتمالی می‌باشد.