پیشگیری از پروستات (پیشگیری از بزرگی خوش خیم و بدخیم سرطان پروستات)

برخی از افراد با این سوال مواجه می‌شوند که چگونه می‌توان از بروز سرطان پروستات جلوگیری کرد اما هیچ راهی برای جلوگیری از بروز این بیماری وجود ندارد. حفظ سلامت بدن و رعایت اصول مربوط به سلامت با بالا رفتن سن و درمان مشکلات و بیماری‌های فعلی باعث می‌شود که ریسک بروز ابتلا به سرطان پروستات کمتر شود. سرطان پروستات مانند همه انواع سرطان‌ها با برخی فاکتورهای خطر همراه است که نمی‌‌توان از آنها اجتناب کرد.

 

 کدام عوامل خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهند؟

---

 همانطور که تحقیقات نشان داده است سن بزرگ ترین عامل بروز سرطان پروستات است اما تنها فاکتور محسوب نمی‌شود. فاکتورهای دیگری نیز در بروز این بیماری نقش دارند که به شرح زیر می‌باشند:

 عوامل ژنتیکی 

 ژن‌های عامل یک بیماری، زمینه خانوادگی دارند مردانی که در خانواده آنها یک فرد مبتلا به سرطان پروستات وجود دارد و بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار می‌‌گیرند و افرادی که در خانواده آنها دو نفر مبتلا به سرطان پروستات وجود دارد تقریبا ۴ برابر بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات قرار می‌‌گیرند. ریسک ابتلا به سرطان پروستات در مواردی که این بیماری قبل از سن ۶۰ سالگی تشخیص داده شود افزایش خواهد یافت. از آن جایی که اعضای یک خانواده ژن‌های مشترک زیادی دارند فاکتورهای ژنتیکی متعددی وجود دارد که باعث می‌شود ریسک بروز سرطان پروستات در میان اعضای خانواده افزایش پیدا کند. اما برخی ژن‌های خاص وجود دارند که باعث می‌‌شوند احتمال مبتلا شدن فرد به سرطان پروستات افزایش یابد و مردانی که دارای این ژن‌ها هستند به آزمایشات مختلفی نیاز دارند یا آنکه باید تغییراتی در برنامه درمان آنها ایجاد شود.

 سایر فاکتورهای خطر  

 سایر فاکتورهای خطر برای بروز سرطان پروستات عبارتند از فاکتورهای محیطی و اجتماعی به ویژه مصرف چربی و غذاهای فرآوری شده که حاوی کربوهیدرات زیادی هستند و سبک زندگی خاص. مردانی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان تهاجمی پروستات قرار می‌گیرند. تحقیقات نشان داده است که دوران بهبود پس از جراحی در افرادی که دچار سرطان پروستات هستند طولانی تر و دشوارتر است و ریسک مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات نیز می‌تواند بالاتر باشد.

 توجه کردن به علایم و نشانه‌های هشدار دهنده 

---

متاسفانه هیچ گونه نشانه و علامت هشدار دهنده اولیه در ارتباط با سرطان پروستات وجود ندارد. یک تومور در حال رشد پروستات معمولاً به هیچ قسمتی فشار وارد نمی‌کند و باعث بروز درد نخواهد شد به همین دلیل ممکن است این بیماری تا سال‌های زیادی خاموش باشد. در برخی موارد سرطان پروستات می‌تواند باعث بروز برخی از علائم و نشانه‌ها می‌شود که به شرح زیر می‌باشند:

• نیاز به دفع مکرر ادرار به ویژه در هنگام شب و گاهی اوقات به صورت فوریتی
• مشکل در شروع ادرار کردن یا نگه داشتن ادرار
• دفع دردناک ادرار یا سوزش ادرار
• اختلال در نعوظ
• کاهش حجم مایع منی
• نعوظ دردناک
• وجود خون در ادرار یا مایع منی
• فشار یا درد در ناحیه رکتوم
• دریا سفیدی در ناحیه پایین کمر یا لگن یا مفصل ران

 در صورت شروع ناگهانی هریک از این علائم و نشانه‌ها باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.

 آیا می‌توان از بروز سرطان پروستات جلوگیری کرد؟

---

 بدون شک هیچ راهی برای جلوگیری از بروز سرطان پروستات وجود ندارد زیرا نمی‌‌توان به کنترل تعداد زیادی از فاکتورهای خطر از قبیل سن، نژاد و سابقه خانوادگی پرداخت اما رعایت کردن برخی نکات باعث می‌‌شود که ریسک بروز سرطان پروستات کاهش پیدا کند.

 بایدها و نبایدهای رژیم غذایی در پیشگیری از سرطان پروستات  

 احتمالاً شما هم شنیده اید که برخی مواد غذایی خاص یا مصرف مکمل‌های غذایی باعث می‌‌شود که سرعت رشد سرطان پروستات یا ریسک آن پس از درمان کاهش پیدا کند یا برخی مواد غذایی برای افراد مبتلا به سرطان پروستات خطر دارد. تعداد زیادی از آقایان می‌خواهند بدانند که چه غذاهایی رژیم غذایی خاصی می‌‌تواند از بروز سرطان پروستات جلوگیری کند اما تا زمانی که هیچ‌ گونه شواهد و مدارکی مبنی بر موثر بودن یک ماده غذایی ارائه نشده است بهتر است که رژیم غذایی متعادل داشته باشید که سرشار از انواع میوه و سبزی و سایر مواد غذایی سالم و مفید است. برخی از تحقیقات نشان داده است که مصرف مواد غذایی خاص می‌‌تواند باعث کاهش ریسک رشد تومور سرطانی پروستات یا کاهش ریسک عود آن پس از درمان شود.

 مصرف دانه‌های سویا  

 سویا به یک گروه خاص از گیاهان تعلق دارد و برخی از مواد شیمیایی موجود در آن در سایر گیاهان از قبیل نخود و لوبیا و عدس یافت ‌می‌شود. دانه سویا در برخی از سوپر مارکت‌ها و در قفسه مواد غذایی منجمد یا خشک نگهداری می‌شود. در صورتی که شما قصد دارید سویای بیشتری بخورید می‌توانید به مصرف محصولاتی از قبیل شیر سویا، ماست، توفو، نان سویا، میسو و تمپه بپردازید اما از مصرف کردن مواد غذایی که حاوی شکر یا نمک هستند خودداری نمایید.

 چای سبز 

 برخی از تحقیقات نشان داده است که ترکیبات شیمیایی موجود در چای سبز می‌تواند از رشد سرطان پروستات و سرطان بدخیم پروستات به نقاط بدن جلوگیری کند اما نمی‌‌توان با اطمینان درباره خواص چای سبز صحبت کرد زیرا سایر تحقیقات چنین تاثیراتی را نشان نداده است. در صورتی که می‌خواهید چای سبز بخورید و اجازه بدهید ۵ دقیقه دم بکشد تا مواد مغذی بیشتری از آنها آزاد شود و طعم اصلی آن خارج شود. در صورتی که دچار مشکلات ادراری هستید می‌توانید از محصولات بدون کافئین استفاده کنید زیرا کافئین باعث التهاب مثانه خواهد شد.

 گوجه فرنگی و لیکوپن

 گوجه فرنگی حاوی ترکیب شیمیایی است که به آن لیکوپن گفته می‌‌شود. برخی از تحقیقات نشان داده است که مصرف گوجه فرنگی می‌تواند از رشد سرطان و سرطان بدخیم و تهاجمی جلوگیری کند. گوجه فرنگی پخته و فرآوری شده از قبیل سس گوجه فرنگی، سوپ گوجه فرنگی و رب و پوره گوجه فرنگی در مقایسه با گوجه فرنگی تازه بهتر است و از منابع عالی لیکوپن محسوب می‌شوند زیرا بدن راحت تر به جذب لیکوپن گوجه پخته یا فرآوری شده می‌پردازد به ویژه اگر حاوی مقدار کمی روغن باشد. سعی کنید از محصولاتی استفاده کنید که حاوی مقدار کمی شکر و نمک هستند از قبیل سس کچاپ که نمک و شکر کمی دارد.

 لیکوپن 

 لیکوپن در هندوانه، گریپ فروت قرمز، پاپایا و گواوا وجود دارد. از آنجایی که این ترکیب شیمیایی به مدت طولانی در بدن ذخیره نمی‌شود باید یک ماده غذایی به طور منظم مصرف شود تا در اختیار بدن قرار بگیرد. در صورتی که شما از داروهای خاصی از قبیل داروهای پایین آورنده چربی خون یا فشار خون یا داروهای تجویز شده برای درمان مشکلات نعوظ یا داروهای رقیق کننده خون از قبیل وارفارین استفاده می‌کنید باید از مصرف گریپ فروت خودداری کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه با پزشک خود مشورت نمایید.

 خانواده کلم

 سبزیجات خانواده کلم شامل کلم بروکلی، گل کلم، کلم بروکسل، اسفناج و کلم پیچ است. سبزیجات کلمی‌ می‌توانند رفت و روند پیشرفت سرطان پروستات را کند نمایند و ریسک بروز سرطان بدخیم پروستات را کاهش دهند اما به تحقیقات بیشتری در ارتباط با تاثیرات سبزیجات خانواده کلم نیاز داریم تا اطلاعات بیشتری را به دست بیاوریم.

 انار 

 برخی از تحقیقات نشان داده که آب انار برای افرادی که دچار سرطان پروستات هستند مفید است. در صورتی که شما قصد دارید از آب انار استفاده کنید بهتر است از آب انار بدون شکر استفاده نمایید. در صورتی که از داروهای خاصی استفاده می‌کنید و از مصرف آنها خودداری کنید و در این رابطه با پزشک خود صحبت کنید. برخی شواهد نشان داده است که مصرف غذاهای خاص برای افرادی که دچار سرطان پروستات هستند خطر دارد که در بخش زیر به برخی از آنها اشاره می‌‌کنیم اما لازم نیست که به طور کامل این غذاها را از رژیم غذایی خود حذف کنید. برای درک بهتر تاثیرات این مواد غذایی بر سرطان پروستات باید تحقیقات کاملی انجام شود اما شما می‌توانید به طور متعادل از این خوراکی‌ها در رژیم غذایی سالم و متعادل خود استفاده نمایید.

 کاهش مصرف کلسیم و غذاهای لبنی

 غذاهای لبنی حاوی مقدار زیادی کلسیم هستند. کلسیم برای تقویت استخوان‌ها و سلامت عمومی بدن اهمیت بسیار زیادی دارد و اگر شما تحت درمان با هورمون درمانی قرار دارید باید روزانه ۷۰۰ میلی گرم یا ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی گرم کلسیم مصرف کنید. مقادیر متعادل کلسیم و مواد غذایی لبنی باعث افزایش ریسک بروز سرطان بدخیم پروستات خواهد شد اما برخی تحقیقات نشان داده است که مصرف کلسیم به مقدار زیاد باعث می‌‌شود که ریسک پیشرفت و انتشار سرطان پروستات افزایش پیدا کند به همین دلیل باید از مصرف بیش از ۲۰۰۰ میلی گرم کلسیم در روز که برابر با ۶/۱ لیتر شیر است خودداری کنید.

 کاهش میزان مصرف گوشت قرمز 

 مصرف گوشت قرمز به مقدار زیاد باعث می‌‌شود که ریسک بروز سرطان پیشرفته و تهاجمی پروستات افزایش پیدا کند به همین دلیل رعایت یک رژیم غذایی سالم که سرشار از انواع میوه و سبزی است و گوشت کمتری در آن جا دارد روند رشد سرطان پروستات را کاهش می‌دهد. گوشت قرمز شامل گوشت گوساله و گوسفند است. سعی کنید در طول هفته بیش از ۷۰۰ تا ۷۵۰ گرم گوشت پخته مصرف نکنید. گوشت فراوری شده به گوشت گفته می‌‌شود که دودی شده است، نمک سود شده است، عمل آمده یا به آن مواد افزودنی اضافه شده است و شامل انواع سوسیس و کالباس و ژامبون می‌باشد که باید از مصرف این نوع گوشت‌های فرآوری شده به شدت خودداری کنید. مصرف مقادیر بالای گوشت که با دمای بسیار بالا پخته شده است مانند گوشت کبابی، سرخ شده یا گریل شده می‌تواند ریسک بروز سرطان پیشرفته پروستات را افزایش دهد. علت این امر این است که وقتی گوشت می‌سوزد برخی مواد شیمیایی در آن ساخته می‌شود که باعث آسیب رساندن به سلول‌ها خواهد شد به همین دلیل باید از مصرف مقادیر بالای گوشت کباب شده خودداری کنید.

 اجتناب از مصرف چربی 

 شما باید از غذاهایی استفاده کنید که باعث می‌‌شود بدن شما درست کار کند اما مصرف مقادیر بالای چربی باعث می‌شود که وزن بدن شما افزایش پیدا کند و به این ترتیب ریسک بروز سرطان پیشرفته و تهاجمی پروستات افزایش خواهد یافت. انواع مختلفی از چربی وجود دارد که جایگزین کردن چربی‌های حیوانی با روغن‌های گیاهی و افرادی که دچار سرطان پروستات هستند کمک می‌کند طول عمر بالاتری داشته باشند. برخی تحقیقات انجام شده نشان داده است که مصرف مقادیر بالای چربی اشباع باعث می‌شود که ریسک سرطان پروستات پس از جراحی افزایش پیدا کند و فرد دچار سرطان پیشرفته پروستات شود.

 آیا باید از مکمل‌ها و داروهای گیاهی استفاده کرد؟ 

 برخی از افراد دوست دارند که از مکمل‌های گیاهی یا گیاهان دارویی استفاده کنند اما شواهد و مدارکی کمی وجود دارد که نشان می‌‌دهد مصرف آنها برای افراد مبتلا به سرطان پروستات مفید است و ممکن است برخی از آنها خطرناک باشند.

 مکمل‌های غذایی 

 شواهد کمی وجود دارد که نشان می‌‌دهد مصرف برخی از داروها و مکمل‌ها برای افراد مبتلا به سرطان پروستات مفید است برخی از این مکمل‌ها با درمان سرطان پروستات تداخل دارد به همین دلیل اگر در حال مصرف مکمل‌های غذایی هستید حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. اکثر افراد باید از انواع ویتامین و مواد معدنی و سایر مواد مغذی استفاده کنم تا رژیم غذایی آنها متعادل باشد و نیازی به استفاده از مکمل نداشته باشند. در صورتی که شما قصد استفاده از مکمل را دارید ابتدا با پزشک خود مشورت کنید و هرگز بیش از مقدار توصیه شده از این مکمل‌ها استفاده نکنید. به عنوان مثال اگر پزشک برای شما هورمون درمانی را توصیه کرده است مصرف مکمل ویتامین دی و کلسیم را به شما پیشنهاد خواهد کرد.

 داروهای گیاهی 

 برخی از افراد ترجیح می‌دهند که از داروهای گیاهی برای کنترل سرطان پروستات خود یا عوارض جانبی درمان سرطان استفاده کنند به عنوان مثال برخی از افراد ترجیح می‌دهند که برای کاهش علائم بیماری خود و گر گرفتگی یکی از عوارض جانبی شایع هورمون درمانی است از چای مریم گلی استفاده کنند اما شواهدی که وجود دارد که نشان می‌دهد داروهای گیاهی می‌توانند به درمان سرطان پروستات یا کاهش عوارض آن کمک کنند. در صورتی که از روش‌های مکمل از قبیل داروهای گیاهی استفاده می‌کنید حتماً به پزشک خود اطلاع دهید زیرا برخی از داروهای گیاهی در روند درمان سرطان پروستات اختلال ایجاد می‌‌کنند و برخی دیگر بر روی سطوح آنتی ژن پروستات تاثیر می‌گذارند و باعث می‌شوند آزمایش فرد نامعتبر باشد. مصرف همه داروهای گیاهی معتبر نیست و کیفیت همه آنها یکسان نمی‌‌باشد به همین دلیل باید در هنگام مصرف آنها احتیاط کنید.

 غربالگری سرطان پروستات 

 غربالگری سرطان پروستات بر اساس این که آیا شما در گروه‌های پرخطر قرار دارید یا با خطر متوسط مشخص می‌شود و در صورتی که شما در گروه پرخطر قرار داشته باشید باید از سن چهل سالگی به غربالگری سرطان پروستات بپردازید. مردانی که ریسک بروز این نوع سرطان در آنها معمولی است بهتر است غربالگری سرطان پروستات را در سن ۵۵ سالگی شروع کنند. غربالگری سرطان پروستات شامل عکس برداری دیجیتال از رکتوم یا انجام آزمایش خون آنتی ژن پروستات است در صورتی که نتیجه آزمایش شما بالاتر از سطح متوسط باشد و نتیجه اسکن دیجیتال شما طبیعی باشد احتمال پزشک درخواست انجام تست شاخص سلامت پروستات را خواهد داد. نظرات موافق و مخالف متعددی در ارتباط با غربالگری سرطان پروستات وجود دارد و تصمیم گیری در ارتباط با شروع غربالگری باید با نظر پزشک انجام شود.

 افزایش سطح مصرف ویتامین دی 

 اکثر افراد به مقدار کافی ویتامین دی مصرف نمی‌کنند. ویتامین دی می‌تواند از شما در برابر سرطان پروستات و سایر انواع بیماری‌ها محافظت کند. مصرف غذاهای سرشار از ویتامین دی از قبیل روغن جگر ماهی کاد، ماهی سالمون و یک نوع قارچ خشک شده می‌تواند بسیار مفید باشد اما از آن جایی که نور آفتاب یک منبع مالی برای ساخت ویتامین دی است و به راحتی در دسترس قرار دارد تعداد زیادی از متخصصان توصیه می‌‌کنند که روزانه حدود ۱۰ دقیقه بدون ضد آفتاب در مقابل نور آفتاب قرار بگیرید. معمولاً پزشکان مصرف مکمل ویتامین دی را توصیه می‌کند اما شما باید قبل از مصرف هرگونه مکمل یا ویتامینی با پزشک خود مشورت کنید و نظر او را جویا شوید.

 داروهایی برای جلوگیری از سرطان پروستات 

 افرادی که دچار هایپرپلازی خوش خیم پروستات هستند اغلب با داروهای پایین آورنده دی هیدروتستسترون که فیناستراید یا داتاستراید نام دارند درمان می‌شوند. این داروها به صورت گسترده مورد مطالعه قرار گرفته اند و تاثیرات آنها در جلوگیری از بروز سرطان پروستات بررسی شده است و نتایج به دست آمده نشان داده که این داروها می‌توانند تا ۲۵ درصد ریسک بروز سرطان پروستات را کاهش دهند. افرادی که در هنگام استفاده از این داروها دچار سرطان می‌شوند بیشتر در معرض خطر سرطان تهاجمی و پیشرفته قرار خواهند داشت به همین دلیل پزشک با آنها در خصوص مزایا و معایب داروها صحبت می‌کند.

 ورزش منظم  

 ورزش منظم علاوه بر حفظ تناسب اندام باعث کاهش التهاب و بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با بیماری‌ها خواهد شد و تاثیرات منفی حاصل از نداشتن فعالیت جسمانی را از بین می‌برد.

 اجتناب از استعمال دخانیات  

 ترک کردن سیگار به اشکال مختلف باعث بهبود سطح سلامت می‌‌شود و ریسک ابتلا به سرطان را کاهش خواهد داد.

 حفظ فعالیت جنسی 

 ریسک بروز سرطان پروستات در افرادی که از لحاظ جنسی فعال هستند دو تا سه برابر کمتر از سایر افرادی است که فعالیت جنسی کمی دارند. تحقیقات در این رابطه در حال انجام است اما متخصصان عقیده دارند که نعوظ و رابطه جنسی باعث خروج مواد سمی و سایر ترکیبات التهاب آور از بدن خواهد شد.