سنگ کلیه در بارداری می‌تواند بسیار دردناک ظاهر شود؛ اگرچه بارداری احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش نمی‌دهد، ولی تشخیص پزشکی را پیچیده کرده و نمی‌توان از روش‌های معمول درمان، به علت وجود احتمال صدمه دیدن جنین، استفاده کرد. با اینکه بیشتر سنگ‌های کلیه بدون نیاز به هیچگونه درمان می‌توانند از مجرای ادراری عبور کنند، برخی از آن‌ها همواره درد شدیدی ایجاد خواهند کرد. درباره سنگ کلیه، درمان پزشکی توصیه می‌شود.
سنگ کلیه در سه ماهه سوم بارداری، ممکن است درد زایمان را به مادر القاء کند و به همین خاطر، همیشه ترجیح پزشک بر آن است که بیمار با اولین علائم سنگ کلیه، به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشد. در این مقاله از سایت دکتر نامداری نیز به بررسی سنگ کلیه در بارداری و راه‌های درمان آن، می‌پردازیم تا در نهایت بتوانید، به درستی به پرسش، آیا سنگ کلیه در بارداری خطرناک است، پاسخ دهید.
برای دریافت مشاوره سریع و حرفه ای از بهترین دکتر فوق تخصص سنگ کلیه در تهران کلیک کنید.
بهترین راه درمان سنگ کلیه در دوران بارداری
اکثر سنگ‌های کلیه را می‌توان بدون جراحی درمان کرد؛ همچنین نود درصد سنگ‌های کلیه، بدون نیاز به درمان، در عرض سه الی شش هفته خود به خود از مجاری ادراری عبور می‌کنند. در این شرایط تنها درمان مورد نیاز سنگ کلیه تجویز داروی مسکن است؛ هرچند، درد می‌تواند به قدری شدت یابد که به بستری شدن در بیمارستان و تزریق داروی مسکّن‌های بسیار قوی نیاز داشته باشد.
با این حال مراجعه به پزشک متخصص و دریافت خدمات درمانی، با مشاهده اولین علائم سنگ کلیه در بارداری و برای اینکه بدانید ایا سنگ کلیه در بارداری خطرناک است ضروری است. سنگ‌های کوچک در کلیه، معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کنند پس در بیشتر اوقات نیازی به برداشتن آن‌ها نیست. درصورتی که سنگ کلیه به خودی خود عبور نکند، جریان ادرار را مسدود کرده یا باعث خونریزی و عفونت شود، نیاز به مراجعه به پزشک برای خارج کردن سنگ از کلیه دارد.
تکنیک‌های نوین جراحی زمان بستری شدن در بیمارستان را تا ۴۸ ساعت کاهش داده‌اند؛ در حالی که، شاک ویو تراپی و جراحی باز برای درمان سنگ کلیه به کار گرفته نمی‌شوند، زیرا ممکن است به جنین آسیب برسانند. پزشکی که در زمینه درمان سنگ کلیه تخصص داشته باشد بهترین شخص برای مشورت گرفتن درباره درمان سنگ کلیه است.
انواع سنگ کلیه
چهار نوع اصلی سنگ کلیه عبارتند از:
- سنگ‌هایی که از کلسیم بلااستفاده استخوان‌ها و عضلات در ترکیب با اگزالات یا فسفات تشکیل می‌شوند. این نوع از سنگ کلیه از رایج‌ترین انواع سنگ کلیه است.
- سنگ‌های حاوی منیزیم و آمونیاک مواد زائد که به این نوع سنگ‌ها، سنگ‌های استروویت می‌گویند و پس از عفونت‌های ادراری، این سنگ‌ها تشکیل می‌شوند.
- سنگ‌های اسید اوریک که غالباً بخاطر مصرف مقادیر بسیار زیاد غذاهای پروتئین‌دار ایجاد می‌شوند.
- سنگ‌های سیستئینی که از نوع سنگ‌های نادر و ارثی هستند.
جزئیات دقیق و مفصل در رابطه با انواع سنگ کلیه را کلیک کنید و بخوانید.
علل سنگ کلیه در بارداری
اگرچه باردار بودن به این معنا نیست که شخص بیشتر از سایرین در معرض سنگ کلیه است؛ ولی علل خاصی وجود دارد که می‌توانند سنگ کلیه و بارداری را به هم متصل کنند. برخی از علل رایج ایجاد سنگ کلیه عبارتند از:
- عدم مصرف مایعات به مقدار کافی
- زمینه ژنتیکی
- تحریک روده
- مصرف بالای کلسیم
- تصفیه بیشتر
- گشاد شدن رحم
- عفونت‌های مجاری ادراری
1. عدم مصرف مایعات به مقدار کافی
یکی از دلایل شایع برای سنگ کلیه در بارداری، عدم مصرف آب به مقدار کافی است. فقدان مایعات در بدن، باعث افزایش غلظت مواد معدنی همچون فسفر و کلسیم در ادرار شده که می‌تواند منجر به تشکیل سنگ کلیه شود. در دوران بارداری، بدن به آب بیشتری از حد معمول نیاز دارد. نوشیدن مقدار آب کمتر از مقدار کافی می‌تواند منجر به کلیه‌های پر سنگ شود.
2. زمینه ژنتیکی
آرایش ژنتیکی بدن بیمار، می‌تواند احتمال ابتلا به سنگ کلیه را در او افزایش دهد. اگر شما از خانواده‌ای هستید که موارد ابتلا به هیپرکلسیوری در آن خانواده زیاد است، ممکن است شما نیز مستعد ابتلا به سنگ کلیه در بارداری باشید. هیپرکلسیوری، عارضه‌ای است که در آن مقادیر زیادی از کلسیم در ادرار شخص، وجود دارد.
3. تحریک روده
اگر به حساسیت روده‌ای مبتلا هستید، بیشتر از سایرین مستعد هیپرکلسیوری یا سنگ کلیه خواهید بود. دلیل این مسئله، احتمال افزایش تعداد یون‌های کلسیم انباشته شده در کلیه در نتیجه التهاب مزمن روده‌ها است که تبدیل به کریستال می‌شوند.
4. مصرف بالای کلسیم
به زنان باردار توصیه می‌شود تا کلسیم بیشتری مصرف کنند. این کار شاید باعث اعمال فشار بیشتر بر کلیه‌ها و در نتیجه تشکیل کریستال در آن‌ها شود؛ همچنین از آنجایی که بدن زنان باردار مقدار زیادی کلسیم جذب می‌کند تا به رشد نوزاد کمک نماید، احتمال بروز علائم سنگ کلیه در بارداری افزایش می‌یابد.
5. تصفیه بیشتر
به دلیل افزایش فعالیت تصفیه‌ای کلیه، مقدار دفع اسید اوره نیز افزایش می‌یابد که این منجر به تشکیل سنگ‌های اسید اوره خواهد شد.
6. گشاد شدن رحم
مجاری ادراری فوقانی ممکن است در حین بارداری حجیم شود که این مسئله می‌تواند باعث تخلیه ناکافی ادرار شده و احتمال تشکیل سنگ کلیه در بارداری را افزایش دهد.
7. عفونت‌های مجاری ادراری
برخی از تغییرات بدن در دوران بارداری، بخصوص تغییرات فیزیولوژیکی و عفونت‌های دائمی مجاری ادراری نیز ممکن است حاکی از سنگ کلیه باشند.
علائم سنگ کلیه در بارداری : ایا سنگ کلیه در بارداری خطرناک است
نشانه‌ها و علائم سنگ کلیه در بارداری، تفاوتی با علائم بالینی آن در سایرین ندارند. با این حال، هیچ علامت بالینی مشخصی وجود ندارد که نشاندهنده سنگ کلیه و یا بروز هرگونه عوارض بارداری ناشی از آن باشد. شایع‌ترین نشانه سنگ کلیه را می‌توان درد شدیدی به نام قولنج کلیوی دانست که مدت زمان متفاوتی داشته و بسته به اندازه سنگ، در پهلوی بدن یا وسط پشت احساس می‌شود.
برخی دیگر از رایج‌ترین علائم سنگ کلیه در بارداری، عبارتند از:
- درد
- درد در حین ادرار کردن
- وجود خون در ادرار(هماچوری)
1. درد
درد شدید، یکی از اولین و شایع‌ترین علائم سنگ کلیه در بارداری است. ناحیه درد، جایی است که سنگ قرار دارد. اگر سنگ در کلیه باشد، درد در ناحیه کمر زیر قفسه سینه احساس می‌شود. وقتی که سنگ به سمت حالب حرکت کند، درد در پهلوی بدن را تجربه می‌کنید. هنگامی که سنگ بیشتر در حالب پیشروی کند، ممکن است درد در ناحیه تناسلی یا حتی در ران‌ها ایجاد شود. فارغ از این مسئله، ممکن است در ناحیه زیر شکم نیز درد داشته باشید.
اگر به دنبال بهترین و موثرترین راه برای درمان کلیه درد هستید کلیک کنید.
2. درد در حین ادرار کردن
اگر سنگ به پایین حرکت کرده و در انتهای حالب گیر کند، احتمالاً درد شدیدی در هنگام ادرار کردن خواهید داشت.
3. وجود خون در ادرار (هماچوری)
از آنجایی که سنگ در کلیه خود به خود حرکت می‌کند، ممکن است به بافت‌ها و سلول‌های موجود در کلیه آسیب برساند. این مسئله باعث وجود خون در ادرار (هماچوری) خواهد شد.
به غیر از این‌ها، ممکن است تهوع، استفراغ، تب و لرز (که نشاندهنده عفونت است) نیز از دیگر علائم سنگ کلیه در بارداری باشند؛ حتی ممکن است اندکی نفخ در شکم حس شود. با این حال سوال مهم این است که آیا سنگ کلیه در بارداری خطرناک است یا می‌تواند باعث سقط جنین شود؟
نحوه تشخیص سنگ کلیه در بارداری
آزمایش خون و ادرار برای تشخیص سنگ کلیه در بارداری انجام می‌شود. در آزمایش ادرار می‌توان وجود خون، کریستال کلسیم یا اسید اوره را در ادرار تشخیص داد. کشت ادرار نیز می‌تواند وجود ارگانیسم‌های مسبب عفونت را تشخیص داده و تعیین شود که به چه آنتی بادی‌هایی حساس هستند.
سونوگرافی کلیوی نیز ممکن است تجویز شود؛ زیرا این آزمایش را می‌توان بدون ایجاد درد یا قرار دادن جنین در معرض پرتو انجام داد. هرچند، نقطه ضعف استفاده از سونوگرافی کلیوی آن است که نمی‌تواند برخی از انواع خاص سنگ کلیه و حتی علت ورم کلیه(بخاطر بارداری یا انسداد ناشی از سنگ کلیه) را تشخیص دهد.
عکس رادیولوژی و سی تی اسکن تجویز نمی‌شوند تا از بروز هرگونه آسیب به جنین پیشگیری شود. اگرچه تست MRI به خاطر عدم استفاده از پرتو یا مواد مضر جزء آزمایش‌های بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود، ولی از آن برای تشخیص سنگ کلیه در سه ماهه اول بارداری توصیه نمی‌شود.
نحوه خلاص شدن از سنگ کلیه در بارداری
اگر هریک از علائم سنگ کلیه در بارداری را در بدن خود دیدید، توصیه می‌شود تا با یک اورولوژیست درباره گزینه‌های درمانی خود مشورت کنید. در ادامه چند روش که برای خلاص شدن از سنگ کلیه مورد استفاده قرار می‌گیرد، آورده شده است. روش‌های درمانی بر اساس ماهیت سنگ کلیه شخص و سه ماهه‌ای که وی در آن قرار دارد تجویز می‌شود.
درمان‌های خانگی/ طبیعی
روش‌های محتاطانه و درمان‌های طبیعی ارجح‌ترین درمان برای سنگ کلیه هستند. برخی از این درمان‌ها عبارتند از:
- مصرف آب: نوشیدن روزانه حداقل ۸ لیوان آب می‌تواند به رقیق کردن مواد معدنی و نمک‌های ارگانیک موجود در ادرار کمک کند. این کار همچنین به دفع شدن سنگ‌های کوچک از کلیه کمک می‌کند.
- میوه‌ها: مصرف میوه‌هایی همچون هندوانه، بلوبری، هلو و غیره که آب زیادی دارند نیز می‌تواند مثمر ثمر باشد.
- پرهیز از مصرف آبمیوه‌های صنعتی: آبمیوه‌های بسته بندی شده غنی از مواد معدنی و نمک‌های ارگانیکی هستند که می‌تواند باعث تشدید این عارضه شود.
- لیمو: لیمو یکی از مواد خوراکی معروف برای دفع سنگ‌های سایز متوسط است و همچنین حالب را باز می‌کند که به عبور سنگ بدون درد زیاد کمک می‌کند.
درمان پزشکی
پزشک، استامینوفنی همچون تیلنول را برای تسکین درد ناشی از سنگ کلیه در دوران بارداری تجویز می‌نماید. هرچند، در صورتی که دارو نتواند درد را تسکین دهد یا اگر نشانه‌ای از زایمان زودرس وجود داشته باشد، ممکن است به مداخله جراحی نیاز پیدا کنید.
درمان جراحی
اگر درمان‌های طبیعی و محتاطانه برای سنگ کلیه در بارداری جواب نداد، ممکن است برای خلاص شدن از آن در این شرایط، نیاز به مداخله جراحی داشته باشید. البته باید بدانید که جراحی در سه ماهه اول یا سوم توصیه نمی‌شود؛ چرا که خطر سقط جنین و زایمان زودرس را به دنبال دارد. در صورت ضرورت، جراحی در سه ماهه دوم از طریق مجرای ادرار انجام خواهد شد.
- سنگ‌هایی که مجاری ادراری را مسدود کرده‌اند می‌توانند باعث پیلونفریت یا التهاب ناشی از عفونت باکتريال شوند.
- اگر تنها یک کلیه دارید.
- در صورتی که از نارسائی شدید کلیوی رنج می‌برید.
- درد شدیدی دارید.
- با خطر زایمان زودرس بخاطر درد کلیه مواجه هستید.
روش های جراحی برای برداشتن سنگ کلیه عبارت اند از:
اورتروسکوپی
از این عمل برای تشخیص و همچنین درمان سریع سنگ کلیه در دوران بارداری استفاده می‌شود. یک لوله کوچک به نام اورتروسکوپ به داخل کلیه وارد می‌شود که از حالب، مجرای پیشاب و مثانه عبور می‌کند. در این عمل از لیزر برای شکستن سنگ استفاده می‌گردد. این عمل تنها برای سنگ‌های کوچک از ۱ سانتیمتر مناسب است.
برای آشنایی با صفر تا صد مراحل درمان سنگ کلیه با اورتروسکوپی کلیک کنید.
جایگذاری لوله یا استنت
در این عمل از یک لوله تو خالی استفاده می‌شود که آن را از حالب عبور می‌دهند تا ادرار و سنگ کلیه را تخلیه نماید. این عمل کم تهاجمی است و نیاز به استفاده از بیهوشی ندارد.
سنگ کلیه در دوران بارداری نسبتاً شایع است و در اکثر موارد می‌توان آن را با روش‌های درمانی محتاطانه همچون نوشیدن مقدار زیادی آب، استفاده از روش‌های درمان طبیعی و غیره، درمان کرد. با این وجود، در صورتی که درد شدید بود باید برای تسکین درد به سراغ گزینه‌های درمانی پزشکی یا جراحی بروید. همیشه به خاطر داشته باشید که بالافاصله بعد از مشاهده علائم سنگ کلیه در بارداری به پزشک مراجعه کنید تا روش درمانی مناسب برای شما پیاده شود و همچنین از بروز عوارض جلوگیری گردد.
اقدامات پس از عبور سنگ کلیه در بارداری
پزشک ممکن است آزمایش ادرار ۲۴ ساعته را برای شما تجویز کند. نتایج بدست آمده از آزمایش ادرار ۲۴ ساعته به پزشک شما کمک می‌کند تا روش‌هایی را برای پیشگیری از تشکیل سنگ‌های بیشتر طراحی نماید. پزشک دستورالعمل‌های خاصی را برایتان تجویز خواهد کرد.
در صورت بروز هر یک از موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- وجود تب
- وجود مشکل در ادرار کردن
- دیدن خون در ادرار
- داشتن درد شدید
- داشتن هرگونه سوال یا نگرانی درباره وضعیت یا مراقبت‌های خود
پیشگیری از تشکیل دوباره سنگ کلیه در بارداری
اگر قبلاً به سنگ کلیه مبتلا شده‌اید، چند نکته برایتان ذکر می‌کنیم تا به شما در پیشگیری از ساخته شدن دوباره سنگ کلیه کمک کند، از جمله:
- با پزشک خود درباره علت سنگ قبلی مشورت کنید.
- از پزشک برای بررسی داروهایی که مصرف می‌کنید و می‌توانند علت تشکیل سنگ باشند، مشاوره بگیرید.
- مصرف داروها را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید.
- درمان سریع و مناسب برای عفونت‌های ادراری دریافت کنید.
- با نوشیدن مایعات به مقدار کافی از کم شدن آب بدن اجتناب کنید، تا علاوه بر حفظ حجم ادرار در حدود دو لیتر یا بیشتر در روز، با کاهش غلظت مواد شیمیایی سنگ ساز در ادرار، احتمال تشکیل مجدد سنگ کلیه را به نصف برسانید.
- از نوشیدن چای یا قهوه به مقدار زیاد اجتناب کنید.
- آبمیوهها ممکن است خطر تشکیل برخی سنگ‌ها را کاهش دهند، مخصوصاً پرتقال، گریپ فروت و زغال اخته؛ بنابراین مصرف آبمیوه‌های طبیعی را در رژیم غذایی خود قرار دهید.
- کاهش مصرف نمک، ریسک تشکیل سنگ‌های از جنس کلسیم را کاهش می‌دهد. در حین پخت و پز به غذا نمک نزنید و نمک پاش را نیز سر سفره نگذارید. از غذاهای کم نمک یا بدون نمک استفاده کنید.
- از مصرف بیش از یک لیتر در هفته از نوشیدنی‌هایی که حاوی فسفریک اسید هستند، خودداری فرمایید. از این ماده در نوشیدنی‌های گازدار همچون نوشابه و آبجو استفاده می‌شود.
- همیشه پیش از ایجاد تغییر در رژیم غذاییتان با پزشک خود صحبت کنید.
- مصرف آب معدنی مشکلی ندارد. آب معدنی نمی‌تواند باعث سنگ کلیه شود زیرا تنها حاوی مقدار بسیار کمی از عناصر معدنی است.
سوالات پر تکرار درباره سنگ کلیه در بارداری
برخی از سوالات پرتکرار درباره سنگ کلیه در دوران بارداری به شرح زیر هستند:
آیا سنگ کلیه در بارداری خطرناک است؟
سنگ کلیه، اغلب در سه ماهه دوم یا سوم رخ می‌دهد و علائمی مانند شکم درد شدید یا درد و خونریزی حین ادرار کردن را به دنبال دارد. تشخیص و درمان سنگ کلیه برای زنان باردار، همواره بی خطر بوده یا خطر کمی دارد؛ از آنجایی که بیشتر این سنگ‌ها به خودی خود از بین می‌روند.
این در حالی است که اگر سنگ کلیه درمان نشود، می‌تواند منجر به زایمان زودرس شده یا اختلال در زایمان طبیعی را به همراه داشته باشد که این موضوع همواره سلامت جنین را نیز تهدید خواهد کرد.
آیا سنگ کلیه در اوایل بارداری می‌تواند باعث سقط شود؟
درست است که سنگ کلیه مستقیما باعث سقط جنین نمی‌شود؛ اما در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به عوارضی مانند پره اکلامپسی و عفونت‌های دستگاه ادراری شده که عواقبی مانند سقط جنین را به دنبال خواهند داشت. با این وجود مراجعه به پزشک متخصص با مشاهده اولین علائم سنگ کلیه در بارداری، بسیاری ضروری است.
آیا بارداری با وجود سنگ کلیه، امکان‌پذیر است؟
سنگ کلیه، با شرایط زیر می‌تواند بارداری طبیعی را ممکن کند:
- عدم مسدود شدن مجاری ادرار با سنگ کلیه
- سنگ‌های کوچک کلیه
- سنگ‌های غیرعفونی در کلیه
با این وجود، هنگامی که جنین در رحم رشد می‌کند، می‌تواند باعث فشرده شدن حالب‌ها، هیدرونفروز و درد در حفره کلیه شود؛ هرچند میزان درد سنگ کلیه به میزان فشار کلیه، محل فشرده شدن و اندازه سنگ، بستگی دارد. در صورتی که سنگ کلیه، درون کلیه بوده و وارد حالب نشده باشد، زنان باردار تمام علائم سنگ کلیه در بارداری را با شدت کمتری تجربه خواهند کرد.
منبع
https://www.advancedgynecology.com/blog/kidney-stones-while-pregnant-symptoms-and-treatment
https://www.vinmec.com/eng/article/what-if-i-have-kidney-stones-during-pregnancy-en
https://www.orlandohealth.com/content-hub/kidney-stones-pregnancy-s-secret-side-effect
