انسداد مجرای ادراری بیماری بسیار شایعی است که می‌تواند به علل بسیار زیادی رخ دهد. با این حال بسیاری از مردان و زنان با آن آشنایی ندارند و آن را زیاد نمی‌شناسند. مجرای ادراری از کلیه تا انتهای سیستم ادراری کشیده شده است. از این رو اختلالات متعدد در هر قسمت از این مجرا (کلیه، مثانه، پروستات و ….) می تواند سبب انسداد مجرای ادراری شود. پس بهتر است علائم این بیماری را شناخته و بیشتر با آن آشنا شویم؛ نکته‌ی مهم این است که گاهی انسداد مجاری ادراری می‌تواند بدون علامت باشد. پس با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید تا بیشتر با انسداد مجاری ادراری، علل، علائم و درمان آن آشنا شویم.
- انسداد مجاری ادراری چیست؟
- علائم انسداد مجاری ادراری
- چه زمانی نیاز به پزشک برای بررسی انسداد مجاری ادراری دارید؟
- علل ایجاد انسداد مجاری ادراری
- تشخیص انسداد مجاری ادراری
- درمان انسداد مجاری ادراری
انسداد مجاری ادراری چیست؟
انسداد مجرای ادراری در واقع به معنای وقوع یک تنگی و انسداد در راه مجاری ادراری است؛ اما منظور از مجاری ادراری چیست؟ مجاری ادراری شامل مسیرهایی است که ادرار را از کلیه‌ها به سمت خارج از بدن هدایت می‌کنند. هر گونه اختلال و تنگی در این مسیر‌ها می‌تواند سبب بیماری شایع انسداد مجاری ادراری شود. این اختلال می تواند در هر قسمت از مجرای ادراری اعم از کلیه‌ها، حالب، مثانه، پروستات در مردان و میزراه را درگیر کند. انسداد مجاری ادراری می‌تواند در هر دو مجرا یا در یکی از آن‌ها رخ دهد. این بیماری می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد که در ادامه بیشتر به آن‌ها می‌پردازیم.
مطالعه بیشتر: جهت مطالعه عوامل و درمان چسبندگی مجاری ادراری کلیک کنید.
علائم انسداد مجاری ادراری
انسداد مجاری ادراری می‌تواند علائم متفاوتی داشته باشد. این علائم بستگی به این دارد که تنگی در کدام قسمت مجاری ادراری می‌باشد. ممکن است انسداد به صورت کامل قسمتی از مجرای ادراری را بسته باشد یا این که به صورت یک تنگی دیده شود. انسداد مجاری ادراری در صورت پیشرفت، می‌تواند کلیه‌ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد. همچنین بسته به عامل ایجاد کننده‌ی آن، میزان پیشرفت این بیماری متفاوت است. همه‌ی این عوامل می توانند سبب تغییر در علائم مجاری ادراری شوند. حتی در برخی افراد انسداد مجاری ادراری بی‌علامت است!
برخی از علائمی که می‌توانند در بیماری انسداد مجاری ادراری رخ دهد، شامل موارد زیر می‌باشد:
- درد
- فشار خون بالا
- مشاهده‌ی خون در ادرار
- تغییر میزان ادرار
- عفونت مجاری ادرار
- ادرار سخت
چه زمانی نیاز به پزشک برای بررسی انسداد مجاری ادراری دارید؟
انسداد مجاری ادراری می‌تواند برای بیمار طیف بزرگی از علل را داشته باشد؛ از این رو می‌تواند برای بیمار بی‌خطر یا حتی بسیار خطرناک باشد! از این رو باید این بیماری را جدی گرفت در صورت بروز علائمی که به آن‌ها اشاره می‌کنیم سریعا به پزشک مراجعه کرد. این علائم عبارت‌اند از:
- درد بسیار شدیدی که با تغییر حالت و نشستن نیز بهبود نمی‌یابد.
- درد همراه با تب و لرز
- دردی که با حالت تهوع و استفراغ همراهی داشته باشد
- دیدن خون در ادرار
علل ایجاد انسداد مجاری ادراری
همان طور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، انسداد مجاری ادراری می‌تواند علل متفاوتی داشته باشد که منجر به علائم گوناگونی نیز می‌شوند. در این قسمت به بررسی علائم انسداد مجاری ادراری می‌پردازیم.
- حالب دوگانه
- فیبروز رتروپریتونئال
- یورتروسل
- تنگی در محل اتصال حالب به کلیه یا مثانه
1. حالب دوگانه
در انسان سالم از هر کلیه یک حالب خارج شده و به مثانه وارد می‌شود. در بیماری حالب دوگانه، کودک در بدو تولد نقص ژنیتکی داشته دو حالب به یک کلیه متصل هستند. حالب غیر طبیعی می‌تواند کاملا تکامل یافته یا ناقص باشد. در این صورت، حالب تکامل نیافته می تواند سبب بازگشت ادرار به کلیه شده و مشکلات کلیه و مجاری ادراری از جمله انسداد مجاری ادراری ایجاد کند.
2. فیبروز رتروپریتونئال
فیبروز پریتونئال یک اختلال نادر است که در آن صفاق شکمی به شکل غیرطبیعی رشد کرده و با فشار به مجاری ادراری می‌تواند موجب انسداد مجاری ادراری شود. این بیماری می‌تواند در اثر سرطان یا برخی دارو‌ها نظیر داروهای ضد میگرن ایجاد شود.
3. یورتروسل
زمانی که حالب بیش از اندازه باریک باشد، ممکن است یک برآمدگی در انتهای حالب نزدیک به مثانه ایجاد شود که به آن یورتروسل می‌گویند. این برآمدگی می‌تواند سبب انسداد مجاری ادرار و کاهش خرجی ادرار شود.
4. تنگی در محل اتصال حالب به کلیه یا مثانه
تنگی در محل اتصال حالب به مثانه یا کلیه می‌تواند علل متفاوتی داشته باشد و سبب ایجاد انسداد در مجاری ادراری شود. این اختلال سبب کاهش جریان ادرار شده و می‌تواند عامل ارثی داشته باشد. همچنین ممکن است در اثر آسیب در کودک در حال رشد رخ دهد. در موارد محدودی نیز ممکن است در اثر تومور این حالت ایجاد شود.
سنگ کلیه، لخته‌ی کلیوی، تومور‌های مختلف خوش‌خیم و بدخیم، بزرگ شدن غده‌های لنفاوی و عفونت‌های شبیه شیستومیازیس علل دیگری هستند که می‌توانند سبب ایجاد تنگی در مسیر ادرار و انسداد مجاری ادراری شوند.
تشخیص انسداد مجاری ادراری
برای تشخیص انسداد مجاری ادراری انواع آزمایشات وجود دارد که پزشک با توجه به بیمار و علائمش آزمایش مربوطه را تجویز می‌کند.
- آزمایش خون و ادرار
- تصویربرداری
1. آزمایش خون و ادرار
یکی از دلایل انسداد مجاری ادراری عفونت است. عفونت مجاری ادراری طی آزمایش خون و ادرار قابل تشخیص است. پس اگر بیماری دچار انسداد مجاری ادراری شود و علائم عفونت را تیز بروز دهد، پزشک در مرحله‌ی اول برای او، آزمایش خون و ادرار درخواست می‌کند.
2. تصویربرداری
از آن جایی که انسداد مجاری ادراری می‌تواند علل متفاوتی داشته باشد، بهترین راه تشخیص عامل انسداد، تصویربرداری از مجاری ادراری است. برای تصویربرداری روش‌های گوناگونی وجود دارد که بیشتر از سونوگرافی، CAT SCAN، MRI، IVP و تصویربرداری با اشعه‌ایکس استفاده می‌شود.
درمان انسداد مجاری ادراری
همان طور که چندین بار اشاره شد، انسداد مجاری ادراری می‌تواند طیف بزرگی از علائم را داشته باشد. از این رو پزشکان با توجه به عامل ایجاد کننده‌ی انسداد، روش درمانی مناسب را انتخاب کرده و اقدام به درمان می‌کنند. انواع درمان‌های انسداد مجاری ادراری شامل موارد زیر می‌باشد:
- قرار دادن استنت در مجاری ادراری
- قرار دادن کاتتر در کلیه
- نفروستومی
- جراحی
بصورت کامل در این مقاله عفونت‌های مجاري ادراري توضیح داده ایم برای مطالعه کامل کلیک کنید.
1. قرار دادن استنت در مجاری ادراری
قرار دادن استنت، در واقع یک روش موقتی برای رفع انسداد و دفع ادرار است. استنت لوله‌ای است که پزشکان در ناحیه‌ی حالب بین کلیه و مثانه قرار داده و انسداد به طور موقت برطرف می‌کنند.
2. قرار دادن کاتتر در کلیه
پزشک بسته به شرایط بیمار می‌تواند استفاده از کاتتر کلیه را برای تسهیل خروج ادرار توصیه کند. کاتتر یک لوله‌ی لاستیکی است که به لگنچه‌ی کلیه وارد شده و مستقیما ادرار را به درون کیسه‌ای در خارج از بدن می‌ریزد. کاتتر کلیه معمولا برای بیمارانی استفاده می‌شود که قادر به تخلیه‌ی کامل ادرار خود نیستند و بخش زیادی از ادرار به دلیل انسداد در مجاری ادراری باقی می‌ماند.
3. نفروستومی
می‌توان گفت عملکرد نفروستومی چیزی شبیه به کاتتر کلیه است؛ با این تفاوت که در نفروستومی لوله‌ای را از طریق پوست وارد کلیه کرده و ادرار را مستقیما از کلیه به خارج بدن منتقل می‌کنند.
4. جراحی
جراحی همیشه آخرین مرحله و قطعی‌ترین درمان است. جراحی انسداد مجاری ادراری انواع مختلفی دارد. یکی از این روش‌ها، جراحی آندوسکوپی است. این روش یک جراحی کم تهاجم است که در آن پزشک دستگاهی را وارد مجرای ادراری کرده و در ناحیه‌ی انسداد برشی ایجاد می‌کند و سپس یک استنت در آن ناحیه گذاشته که همواره باز است.
یکی دیگر از روش‌های جراحی انسداد مجاری ادراری، جراحی باز می‌باشد. می‌توان گفت این روش آخرین روش درمان انسداد مجاری می‌باشد که به ویژه در سنگ‌های کلیوی بزرگ، بزرگ شدن پروستات و گاهی در فیبروز پریتونئال استفاده می‌شود.
سوالات متداول
علائم انسداد مجاری ادراری چه چیز‌هایی می‌باشد؟
انسداد مجاری ادراری یک بیماری با علل متفاوت است که می‌تواند بی علامت یا حتی با علل شدید باشد؛ اما شایع‌ترین علائم انسداد مجاری ادراری شامل درد، فشار خون بالا، وحود خون در ادرار و ادرار سخت می‌باشد.
علت ایجاد انسداد مجاری ادراری چیست؟
بیماری انسداد مجاری ادراری می‌تواند علل متفاوتی داشته باشد. از آن جایی که این بیماری می‌تواند در هر قسمتی از مجرای ادراری رخ دهد می‌تواند به دلیل عامل‌های مختلفی از جمله مشکلات پروستاتی، حالب دوگانه، فیبروز رتروپریتونئال، وجود جسم خارجی در جاری ادراری و ….. رخ داده باشد.
تشخیص بیماری انسداد مجاری ادراری چگونه انجام می‌شود؟
عمده‌ی تشخیص انسداد مجاری ادراری به کمک روش‌های تصویربرداری از جمله MRI, IVp و CT SCAN می‌باشد اما از آن جایی که انسداد مجاری ادراری ممکن است به دلیل عفونت UTI رخ داده باشد، پزشک در صورت مشاهده‌ی علائم عفونت نظیر تب می‌تواند کشت خون و ادرار نیط توصیه کند.
منابع:
https://uihc.org/health-topics/urinary-obstruction
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ureteral-obstruction/symptoms-causes/syc-20354676
