در ادرار همه ما مقداری آلبومین (پروتئینی با مولکول‌های کوچک حلال در آب) وجود دارد. در صورتی که فیلترهای کلیه آسیب دیده باشند، مقدار آلبومین و پروتئین‌های بزرگ دیگر در خون از طریق ادرار دفع می‌شوند. این مقدار غیرعادی پروتئین در ادرار پروتئینوری نامیده می‌شود.
علت دفع پروتئین از کلیه
بسیاری از بیماری‌ها باعث التهاب فیلترهای کلیه که به بیماری گلومرونفریت، نفریتیس یا نفروپاتی هم معروف است، می‌شوند. برخی دیگر از بیماری‌هایی که ممکن است باعث آسیب‌دیدگی فیلترهای کلیه و ابتلا به دفع پروتئین از کلیه شوند عبارتند از:
- دیابت: وجود پروتئین در ادرار یکی از اولین علائم زوال عملکرد کلیه در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و نوع 2 است.
- فشار خون بالا: دفع پروتئین از کلیه در افراد مبتلا به فشار خون بالا نیز از اولین علائم نارسایی کلیه است.
- اختلالات ایمنی (مانند لوپوس، نفروپاتی، سندرم گودپوسچر)
- عفونت‌ها
- قرار گرفتن در معرض سموم و آلاینده‌ها
- ضربه و آسیب‌دیدگی
- سرطان کلیه
- نارسایی قلبی مادرزادی
برخی دیگر از بیماری‌هایی که می‌توانند باعث ابتلا به دفع پروتئین از کلیه شوند عبارتند از:
- تخریب سلول‌های قرمز خون و انتشار هموگلوبین در جریان خون (همولیز داخل عروقی)
- پری اکلامپسی: زنان باردار به طور مرتب برای بررسی وجود پروتئین در ادرار مورد معاینه قرار می‌گیرند زیرا وجود آن با پری اکلامپسی همراه است (به آن مسمومیت بارداری نیز گفته می‌شود). پری اکلامپسی یک اختلال مختص بارداری است که در آن به طور همزمان هم پرفشاری خون و هم وجود پروتئین در ادرار دیده می‌شود. علائم این بیماری عبارتند از تورم، حالت تهوع و سر درد در دوران بارداری. به ندرت علائم شدیدی مانند تشنج دیده می‌شوند. پری اکلامپسی می‌تواند هم برای مادر و هم برای کودک خطرناک باشد.
- میلوم مالتیپل (سرطان سلول‌های پلاسما): وجود پروتئین در ادرار به دلیل وجود پروتئین اضافی در خون که وارد ادرار می‌شود (پروتئین بنس جونز) ممکن است به شکل میلوم کالتیپل دیده شود. پروتئین بنس جونز شامل زنجیره سبک ایمونوگلوبین (یا کاپا یا لاندا) است که به وسیله سلول‌های پلاسمای کونوکلونال ساخته می‌شوند. همه ایمونوگلوبین‌ها ترکیبات زنجیره پروتئین هستند، دو زنجیره سبک و دو زنجیره سنگین. پروتئین بنس جونز از دو زنجیره سبک ایمونوگلوبین تشکیل شده‌اند که در ادرار دیده شده و به عنوان میلوم مالتیپل تشخیص داده می‌شوند.
عواملی که احتمال ابتلا به وجود پروتئین در ادرار را افزایش می‌دهند
عواملی که احتمال ابتلا به وجود پروتئین در ادرار را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- چاقی
- سن بالای 65 سال
- سابقه فامیلی ابتلا به بیماری‌های کلیوی
- نژاد و قومیت: آفریقایی – آمریکایی‌ها، آمریکایی‌های بومی، اسپانیایی‌ها و اهالی جزایر اقیانوس آرام بیش از سفیدپوستان در معرض ابتلا به فشار خون بالا و بیماری‌های کلیوی و دفع پروتئین از کلیه 50 هستند.
پروتئین بیشتری در ادرار افرادی که ایستاده‌اند نسبت به افرادی که دراز کشیده‌اند دیده می‌شود که به این عارضه دفع پروتئین از کلیه ارتواستاتیک گفته می‌شود.
علائم دفع پروتئین از کلیه
مقادیر زیاد پروتئین در ادرار ممکن است توالت را کف‌آلود کند. همچنین عدم وجود پروتئین در بدن به این معنی است که خون دیگر نمی‌تواند مایعات را به اندازه کافی جذب کند و ممکن است دست‌ها، پاها، شکم و صورت شما متورم شود. این‌ها علائم فقدان شدید پروتئین در بدن است. بیشتر افراد مبتلا به دفع پروتئین از کلیه به علائم غیرعادی مرتبط با این بیماری توجه نمی‌کنند. تست‌های آزمایشگاهی تنها راه مشخص کردن میزان پروتئین اضافی در ادرار هستند.
در صورتی که من آلبومین داشتم، چگونه بفهمم که به بیماری‌های کلیه مبتلا شده‌ام؟
وجود آلبومین اولین علامت ابتلا به بیماری‌های کلیوی است اما پزشک معاینات لازم را دوباره انجام می‌دهد تا مطمئن شود که آلبومینوری به دلایل دیگر مانند نخوردن آب کافی ایجاد نشده باشد. اگر پزشک مظنون به وجود بیماری‌های کلیوی بود، آزمایش ادرار برای مشخص کردن میزان آلبومین تکرار می‌شود. سه جواب مثبت در مدت زمان سه ماه یا بیشتر می‌تواند علامت ابتلا به بیماری‌های کلیه باشد. از شما نمونه خون گرفته می‌شود تا میزان فیلتراسیون گلومرولی مشخص شود. میزان فیلتراسیون گلومرولی نشان می‌دهد که کلیه‌های شما چگونه کار می‌کنند. همچنین ممکن است از شما خواسته شود تا آزمایش‌های زیر را انجام دهید:
- آزمایش‌های تصویربرداری (سونوگرافی یا سی تی اسکن): در این فرایندها از کلیه و مجاری ادرار عکس‌برداری می‌شود. این می‌تواند نشان دهد که آیا شما سنگ کلیه یا مشکلات دیگری در کلیه خود دارید یا نه.
- بیوپسی (نمونه‌برداری) کلیه: این آزمایش به مشخص شدن علت بیماری کلیوی و میزان آسیب‌دیدگی کلیه‌ها کمک می‌کند.
درمان دفع پروتئین از کلیه
در صورتی که ابتلا به بیماری کلیوی تأیید شود، پزشک برنامه درمانی مناسب به شما ارائه می‌دهد. اقدامات درمانی شامل موارد زیر می‌شود:
- داروها
- تغییرات رژیم غذایی
- تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن اضافی، انجام تمرینات ورزشی و ترک سیگار
دفع پروتئین از کلیه یک بیماری مشخص نیست؛ بنابراین درمان آن به شناسایی و مدیریت علل زمینه‌ای آن بستگی دارد. اگر این عارضه باعث ابتلا به بیماری‌های کلیوی شد، مدیریت و کنترل پزشکی ضرورت می‌یابد.
در صورتی که بیماری‌های مزمن کلیوی تحت مداوا قرار نگیرند ممکن است باعث نارسایی کلیه شوند. در دفع پروتئین از کلیه‌ها خفیف یا موقتی، اقدامات درمانی خاصی نیاز نیست. برخی داروها به خصوص در افراد مبتلا به دیابت یا پرفشاری خون تجویز می‌شوند.
مدیریت دیابت و فشار خون بالا همراه با دفع پروتئین از کلیه‌ها
اگر شما به دیابت مبتلا هستید باید مکرراً آزمایش قند خون بدهید، از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید، داروهای خود را به موقع مصرف کنید و زیاد ورزش کنید. اگر قند خون شما بیش از هدفی است که برای آن در نظر گرفته‌اید با پزشک تماس گرفته و راهنمایی‌های لازم را دریافت نمایید.
اگر شما به دیابت یا فشار خون بالا مبتلا هستید، پزشک برای شما داروهای مسدودکننده آنزیم مبدل آنژیوتنسین را تجویز می‌کند. همچنین ممکن است پزشک داروهای مشابه که به آنها مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین گفته می‌شود را نیز تجویز نماید. این داروها بیش از داروهای دیگری که برای حفظ سطح فشار خون تجویز می‌شوند به حفظ عملکرد کلیه‌ها کمک می‌کند. در برخی مواقع این با تغییر عملکرد کلیه‌ها همراه است و پزشک در صورتی که میزان و دوز مصرفی داروها تغییر یابد از شما می‌خواهد تا مرتب آزمایش خون بدهید.
