آیا میدانید رژیم غذایی سالم میتواند به طور مستقیم خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهد؟ تغذیه عامل اساسی در پیشگیری از سنگ کلیه است که اغلب نادیده گرفته میشود. در حقیقت، 75 درصد بیماران اورولوژی از نحوه تأثیر تغذیه بر سنگ کلیه اطلاع ندارند. اطلاعات زیادی در اینترنت دربارهی رژیم غذایی برای سنگ کلیه وجود دارد که ممکن است مورد تایید پزشکان نباشد. این امر منجر به سردرگمی در مورد رژیم غذایی سالم برای سنگ کلیه شده است. قبل از شروع رژیم غذایی خود دربارهی باید و نبایدهای خوردنی با متخصص اورولوژی مشورت کنید.
به مطالعه ادامه دهید تا بدانید رژیم مناسب سنگ کلیه چیست و چه کاری میتوانید برای جلوگیری از سنگ کلیه انجام دهید! تمامی اطلاعات این مقاله بر اساس تحقیقات انجام شده و تایید شده توسط پزشکان است.
برای دریافت رژیم غذایی سالم برای سنگ کلیه و با رزرو نوبت در مطب دکتر نامداری میتوانید با شماره تلفنهای 09107585358 – 02188776801 تماس حاصل فرمایید.
چه چیزی باعث ایجاد سنگ کلیه میشود؟
فوق اشباع
کریستالهای اگزالات کلسیم عامل اصلی در ایجاد سنگ کلیه میباشند. کریستالهای اگزالات کلسیم از غلظتهای بالای کلسیم و اگزالات در ادرار تشکیل میشوند. هرچه کلسیم و اگزالات بیشتر باشد، خطر اتصال این دو مولکول و تشکیل سنگ کلیه بیشتر خواهد بود. مقدار این دو مولکول در ادرار، همراه با حجم ادرار، میزان اشباع ادرار کلسیم اگزالات را تعیین میکند. کلسیم اگزالات بیش از حد اشباع در نتایج آزمایشات 24 ساعته ادرار مشخص میشود.
بنابراین رژیم سنگ کلیه به منظور کاهش کلسیم و اگزالات در ادرار و همچنین افزایش حجم ادرار برای کاهش اشباع بیش از حد است.
pH ادرار
pH ادرار نیز در تشکیل سنگ کلیه نقش دارد. ادراری که بیش از حد اسیدی باشد (یا PH خیلی کم باشد) خطر سنگ کلیه اگزالات کلسیم را افزایش میدهد. کلسیم و اگزالات در محیطهای اسیدی بیشتر به هم متصل میشوند. بنابراین، رژیم سنگ کلیه با هدف افزایش pH ادرار برای کاهش خطر اتصال کلسیم و اگزالات است.
عوامل پر خطر
اکثر سنگهای کلیه اگزالات کلسیم به دلیل “هایپرکلسمی ایدیوپاتیک” یا وجود کلسیم زیاد در ادرار به دلایل ناشناخته تشکیل میشوند. احتمالاً یک عامل ژنتیکی وجود دارد اما به احتمال زیاد ژنتیک کل ماجرا را توضیح نمیدهد. رژیم غذایی ناسالم احتمالاً نقش زیادی در سطح بالای کلسیم در ادرار برای بسیاری از افراد دارد.
علاوه بر این، برخی از شرایط پزشکی افراد را در معرض خطر بیشتری برای سنگ کلیه قرار میدهد:
- نقرس
- هایپرپاراتیروئیدیسم
- اسیدوزتوبولار کلیوی (RTA)
- سیستینوریا
- بیماری دنت
- هایپراکسالوریای اولیه (PH1)
- سارکوئیدوز
- بیماری مدولاری اسفنجی (MSK)
- بی نظمی در خوردن غذا
همچنین، بعضی از گروه ها بیشتر سنگ کلیه ایجاد میکنند:
- مردها
- قفقازیها
- بیماران جراحی چاقی
- افرادی که رژیم غذایی سالمی ندارند
- افرادی که از وزن بدن خود بالاتر هستند
اهداف رژیم غذایی برای سنگ کلیه
اهداف رژیم سنگ کلیه واقعاً در 4 مورد خلاصه میشود. هر یک از موارد رژیم غذایی سنگ کلیه برای رسیدن به حداقل یکی از این اهداف موثر است.
- حجم ادرار را افزایش دهید (مایعات بنوشید)
- pH ادرار در محدوده سالم افزایش دهید (پروتئین را محدود کنید، مقدار زیادی میوه و سبزی بخورید)
- کلسیم ادرار را کاهش دهید (نمک، قند و پروتئین را محدود کنید)
- اگزالات ادرار را کاهش دهید (کلسیم بخورید، اگزالات و پروتئین را محدود کنید)
تغذیه و رژیم غذایی در بیماران مبتلا به سنگ کلیه
در اینجا مهمترین نکات اصلی در رژیم غذایی برای پیشگیری از سنگ کلیه آورده شده است. :
مایعات زیادی بنوشید
برای رسیدن به هدف شماره 1 رژیم غذایی سنگ کلیه، افزایش حجم ادرار، باید بیشتر بنوشیم! تقریباً تمام مایعاتی که مینوشید (یا غذاهایی که آب زیادی دارند میخورید) ادرار میشوند. مقداری از مایعاتی که مصرف میکنید از طریق تنفس، مدفوع و عرق کردن از بین میرود.
هرچه ادرار بیشتری داشته باشید، غلظت کمتری از مولکولهای کلسیم و اگزالات ایجاد میشود و احتمال سنگ کلیه در را کمتر میکند.
برای تولید کافی ادرار، حداقل 2/1 لیتر مایعات در روز بنوشید. برای بیشتر افراد، این مقدار مساوی با نوشیدن حدود 3 لیتر مایعات در روز است.
هدف مایعات روزانه شما ممکن است بر اساس اندازه بدن، محیط، سلامت دستگاه گوارش یا برنامه ورزشی متفاوت باشد. همیشه از پزشک یا متخصص تغذیه خود بپرسید که چه مقدار مایعات برای شما بهتر است.
چه چیزی باید بنوشید؟
البته آب بهترین انتخاب نوشیدنی است. اکثر مایعات مصرفی شما باید آب باشد. برای بسیاری از افراد، دریافت 3 لیتر آب میتواند یک چالش باشد. “هیجان انگیز”تر کردن آب میتواند کمی کمک کند. ترکیب آب با میوهها یا گیاهان میتواند عطر و طعم بسیار دوست داشتنی و بدون کالری و قند زیادی اضافه کند.
کاهش نمک
خوردن بیش از حد سدیم (یا نمک) میزان کلسیم ادرار شما و خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش میدهد. کلسیم اضافی در ادرار همراه با رژیم غذایی با نمک بالا متاسفانه از استخوانهای ما تامین میشود و آنها را نیز در معرض خطر قرار میدهد. علاوه بر این، یک رژیم غذایی با سدیم بالا با افزایش فشار خون همراه است، که خطر ابتلا به انواع مشکلات سلامتی مانند بیماریهای کلیوی، بیماریهای قلبی، سکته مغزی و زوال عقل را نیز افزایش میدهد.
هدف این است که سدیم را به 1500 تا 2300 میلیگرم در روز محدود کنید. نگه داشتن سدیم به این مقدار کار ساده ای نیست! یک قاشق چایخوری نمک 2300 میلیگرم سدیم دارد. بیشتر افراد تقریباً دو برابر مقدار سدیم توصیه شده مصرف میکنند. نان، گوشتهای پرورده، پیتزا، مرغ، سوپ، ساندویچ، پنیر، غذاهای مخلوط گوشت و ماکارونی و میان وعدههای خوش طعم بیشتر رژیم غذایی نمک را تشکیل میدهند.
غذاهای فرآوری شده
توجه داشته باشید که اکثریت (حدود 80٪) نمکی که میخوریم، از قبل در غذا است. بنابراین، اجتناب از نمکدان برای کاهش سدیم کافی نیست. نکته اصلی در رژیم کم نمک، انتخاب غذاهایی است که در وهله اول سدیم کمی دارند. در بیشتر موارد، این به معنای پخت و پز با مواد تازه و فرآوری نشده است. برای بیماران ستگ کلیه غذاهای رستورانی، غذاهای آماده و بیرونبر خیلی توصیه نمیشود.
مقدار متوسطی از پروتئین بخورید
یک رژیم غذایی با پروتئین بالا باعث افزایش کلسیم ادرار میشود. علاوه بر این، رژیمهای غذایی با پروتئین بالا در طول متابولیسم، باعث تولید اسید میشوند. این اسید سرانجام از طریق ادرار ما دفع میشود، که pH ادرار را کاهش میدهد و خطر سنگ کلیه را افزایش میدهد. مشابه سدیم، کلسیم اضافی موجود در ادرار از رژیم غذایی با پروتئین بالا از استخوان گرفته میشود و آنها را در معرض خطر قرار میدهد.
جای تعجب نیست که بیشتر پروتئین موجود در رژیم غذایی ما از گوشت، مرغ، ماهی و غذاهای دریایی تأمین میشود.
آیا میتوانم گوشت بخورم؟
خوردن گوشت مشکلی نیست، اما خوردن آن در اندازههای سالم بسیار مهم است. برای برخی از افراد، محدود کردن گوشت به تنها یک وعده در روز توصیه میشود و انتخاب پروتئینهای دیگر مانند تخم مرغ، شیر، ماست، پنیرهای کم سدیم یا غلات سبوس دار در سایر وعدههای غذایی مفید است. خوردن مقدار کمی پروتئین همراه با سایر گروه های غذایی در یک رژیم غذایی سالم و متعادل به ما کمک میکند تا زودتر احساس پر بودن و سیری کنیم.
کلسیم کافی بخورید
کلسیم قسمت بسیار مهمی از رژیم غذایی سنگ کلیه است. در گذشته، پزشکان به افراد مبتلا به سنگ کلیه توصیه میکردند که کلسیم و لبنیات را کاهش دهند. به نظر میرسید این منطقی باشد زیرا یکی از اهداف درمان سنگ کلیه، کاهش کلسیم ادرار است. اما امروزه اهمیت کلسیم در جلوگیری از جذب اگزالات (ترکیبات آلی موجود در برخی از مواد غذاییها) در روده ها ثابت شده است. مشابه آنچه اگزالات دوست دارد با کلسیم در کلیههای ما پیوند بخورد و سنگ کلیه ایجاد کند، آنها نیز دوست دارند به روده های ما بچسبند. اگر کلسیم قبل از جذب با اگزالات پیوند یابد، اگزالات به جای ادرار از طریق مدفوع دفع میشود. مطالعات نشان داده است كه با افزودن لبنيات به رژيم غذايي همراه با ملاحظات كم سديم و پروتئين، تقريباً 50٪ كاهش سنگ كليه را نشان داده است.
چقدر کلسیم باید در رژیم غذایی مصرف کرد؟
افراد مبتلا به سنگ کلیه باید بین 1000 تا 1200 میلیگرم کلسیم در روز بخورند. این همان مقدار کلسیم است که برای افراد سالم توصیه میشود. یک وعده لبنیات (1 فنجان شیر، 3/4 فنجان ماست یا 1 اونس پنیر) حدود 250 میلیگرم کلسیم تأمین می کند. سعی کنید روزانه 3 وعده لبنیات بخورید. لبنیات علاوه بر مقدار کمی کلسیم، روش خوبی برای اطمینان از رسیدن به هدف روزانه کلسیم است.
منابع غذایی کلسیم
در صورت امکان، پزشک لبنیات شیر گاو را برای رسیدن به هدف کلسیم به جای منابع گیاهی کلسیم توصیه میکند. منابع خوب عبارتند از:
- شیر
- ماست
- کفیر
- پنیرهای سدیم پایین (موزارلا، سوئیسی، ریکوتا، پنیر بز)
مکملهای کلسیم و جایگزینهای شیر
مکملهای کلسیم نیز ایده آل نیستند. برخی تحقیقات نشان داده است که مکملهای کلسیم بیشتر از کلسیم طبیعی کلسیم ادرار را افزایش میدهند. جایگزینهای شیر مانند سویا، بادام، جو دوسر یا شیر نارگیل به طور طبیعی سرشار از کلسیم نیستند. در عوض، این جایگزینهای شیر برای تقلید از شیر گاو با کلسیم تکمیل میشوند. بنابراین، آنها بیشتر شبیه به مصرف مکمل کلسیم هستند تا نوشیدن شیر.
اگر به دلایل فرهنگی نمیتوانید شیر گاو را تحمل کنید یا از آن اجتناب کنید، بهترین گزینه جایگزین جو دوسر یا شیر برنج است. پزشکان توصیه میکنند از مصرف شیر بادام و سویا به دلیل نگرانی از اگزالات زیاد خودداری کنید. شیر لاکتید همچنین گزینه خوبی برای افرادی است که نمیتوانند شیر گاو را تحمل کنند.
به یاد داشته باشید که کلسیم موجود در مکملها یا جایگزینهای شیر قطعاً بهتر از نداشتن کلسیم است! با متخصص تغذیه یا پزشک خود همکاری کنید تا طرحی را بیابید که برای شما مناسب است.
شکر اضافه شده را به حداقل برسانید
مقدار زیاد قند در رژیم غذایی باعث افزایش کلسیم ادرار میشود. بنابراین، قند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش میدهد. علاوه بر این، مصرف زیاد قند با افزایش خطر بیماریهای قلبی و دیابت همراه است.
البته مقدار زیادی قند اضافه شده در دسرها مانند کلوچه، کیک و بستنی وجود دارد. نوشیدنیهای شیرین قند نیز حاوی شکر زیادی میباشد. پزشکان توصیه میکنند از مصرف تمام نوشیدنیهای حاوی شکر شامل نوشابه، چای شیرین، لیموناد و آب میوههای مصنوعی خودداری کنید. هر یک از این موارد میتواند قند شما را به راحتی بیش از هدف روزانه افزایش دهد.
شکر از طریق برخی غذاهای ناسالم بطور مخفیانه وارد رژیم غذایی ما میشود. در بسیاری از چاشنیها مانند سس اسپاگتی، سس سالاد یا سس گوجه فرنگی قند اضافه شده پیدا خواهید کرد. همچنین میتوانید در برخی از نانها، کراکرها و سایر محصولات پخته شده قند پیدا کنید. در بسیاری از محصولات “کم سدیم” در واقع قند به آنها اضافه شده است تا به تقویت طعم کمک کند.
میوه
قندی که به طور طبیعی در میوهها وجود دارد بسیار سالمتر از قند و شکرهای مصنوعی است. میوه بخشی از یک رژیم غذایی سالم برای سنگ کلیه است. مطمئناً در میوه قند وجود دارد، اما مقدار آن بسیار کمتر از آنچه در نوشیدنیهای شیرین یا دسرها پیدا می کنید، است. همچنین، میوه بسیاری از مواد سالم مانند فیبر و آنتی اکسیدان ها را تأمین میکند. میوه همچنین منبع خوبی از پتاسیم است. رژیمهای غذایی حاوی پتاسیم بالا، احتمالاً با افزایش PH ادرار میتوانند خطر سنگ کلیه را کاهش دهند.
کاهش اگزالات رژیم غذایی
اگزالات شاید پرترفندترین قسمت رژیم سنگ کلیه باشد. اسفناج دارای اگزالات بسیار بالایی است. فقط 1/2 فنجان اسفناج پخته شده حاوی 755 میلی گرم اگزالات است.
غذاهای دارای بیشترین مقدار اگزالات:
- اسفناج (755 میلیگرم در هر فنجان، پخته شده)
- بادام (122 میلیگرم در هر فنجان)
- سبوس (46 میلیگرم در هر فنجان)
- ریواس (31 میلی گرم در هر فنجان)
- تمشک (48 میلیگرم در هر فنجان)
- چغندر (76 میلیگرم در هر فنجان)
- سیب زمینی (97 میلی گرم در هر سیب زمینی)
- لوبیا دریایی (76 میلیگرم در هر فنجان، پخته شده)