اورتروسکوپی یک روش تشخیصی و درمانی برای سنگ‌های حالب است. در واقع این روش به متخصص اورولوژی اجازه می‌دهد تا به‌دقت حالب را ارزیابی نموده، سنگ را پیدا کند و آن را حذف نماید. بسته به مهارت و تجربه جراح، اورتروسکوپی می‌تواند برای تقریباً هر سنگی با اندازه متناسب دستگاه بکار گرفته شود. شکستن سنگ با استفاده از دستگاه اورتروسکوپی لیزر هلیوم ، مطمئن‌تر از سنگ‌شکنی با امواج (شاک ویو) (SWL) محسوب می‌شود.
اغلب از اورتروسکوپی برای سنگ حالب استفاده می‌شود، به‌خصوص برای سنگ‌های نزدیک به مثانه ، در نیمه پایینی حالب. این روش شایع‌ترین درمان برای سنگ‌های حالب تحتانی محسوب می‌شود.
سنگ کلیه، بیشتر با سنگ‌شکنی با امواج (SWL) تحت درمان قرار می‌گیرد. درمان با (SWL) نمی‌تواند در همه افراد مورد استفاده قرار بگیرد. برای بیماران باردار، چاق و یا افرادی که مبتلا به اختلالات مربوط به انعقاد خون هستند، اورتروسکوپی انتخاب مناسبی است. برای سنگ‌های بسیار بزرگ، سنگ‌هایی که شکل غیرعادی دارند و یا سنگ‌های بسیار سخت، درمان‌های دیگر مانند” نفرولیتوتومی” از طریق پوست و یا به‌ندرت، جراحی باز ممکن است موردنیاز باشد. جهت کسب اطلاعات درزمینهٔ درمان سنگ حالب می‌توانید با شماره 02188776801 تماس حاصل فرمایید.
انواع اورتروسکوپی
اورتروسکوپی را می‌توان به آندوسکوپی تشخیصی و درمانی تقسیم کرد.
اورتروسکوپی تشخیصی
در آندوسکوپی تشخیصی، تخریب مخاط به حداقل میزان ممکن می‌رسد، این روش به پزشک اجازه می‌دهد که به‌صورت کامل از دستگاه اداری فوقانی معاینه کاملی به عمل آورد. در صورت امکان از طریق یک تکنیک بی‌سیم می‌توان اورتروسکوپی را انجام دارد. بدون نیاز به استفاده از گاید وایر می‌توان مجرای حالب را مشاهده و لوله‌گذاری نمود. از آنجاکه توسط تکنیکی خاص، بدون تماس می‌توان داخل حالب را ارزیابی نمود، بنابراین بخشی از حالب که نزدیک کلیه واقع شده است و بخش سیستم جمع کننده ادرار کلیه‌ها را بهتر می‌توان مشاهده و معاینه نمود.
در اورتروسکوپی انعطاف‌پذیر بدون سیم، احتمال ضربه، التهاب مخاط و دست‌کاری غیرعمدی سنگ یا تومور از بین می‌رود. در صورت استفاده از گاید وایر احتمال ایجاد چنین عوارضی وجود دارد. همچنین زمانی که ارزیابی سیستم جمع کننده ادرار و یا ضایعات داخل مجرا برای ما مهم باشد، این روش برای ما سودمندتر خواهد بود.
اورتروسکوپی درمانی
اورتروسکوپی برای درمان بیماری‌ها و شرایط مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد، ازجمله در درمان سنگ، تومورهای یوروتلیال و بیماری‌های مربوط به تنگی مجاری ادراری. اورتروسکوپی روشی بی‌خطر و کم تهاجمی است که به‌منظور درمان سنگ کلیه و حالب مورداستفاده قرار می‌گیرد. می‌توان از این روش هم به‌عنوان درمان اصلی و هم به‌عنوان درمان ثانویه استفاده نمود. در درمان ثانویه به‌منظور حذف سنگ‌های باقی‌مانده که توسط روش‌های دیگر درمانی مانند: سنگ‌شکنی توسط امواج (ESWL) و یا نفرولیتوتومی از طریق پوست (PCNL) انجام‌شده است، مورداستفاده قرار می‌گیرد. در مقایسه با سنگ‌شکنی برون اندامی، در سنگ‌شکنی اورتروسکوپی، میزان موفقیت در پاک‌سازی سنگ‌ها بیشتر است. علاوه بر این، در مواردی که نمی‌توان از ابزارهای دیگر مانند سنگ‌شکنی با امواج ESWL استفاده نمود (مثلاً در زنان باردار و کودکان بیمار)، نشان داده‌شده است اورتروسکوپی به‌عنوان ابزاری مناسب می‌تواند به نحو مؤثری اقدام به حذف سنگ‌ها نماید. همچنین اورتروسکوپی یک ابزار قدرتمند در تشخیص، درمان و مراقبت از تومورهای سلولی قسمت فوقانی دستگاه ادراری محسوب می‌شود.
علاوه بر این، اورتروسکوپی می‌تواند برای درمان تنگی و انسداد حالب و همچنین تنگی محل اتصال حالب به کلیه مورد استفاده قرار گیرد. در هر یک از این شرایط، انرژی ایجادشده توسط لوله اندوسکوپ می‌تواند به خرد کردن، حذف و بریدن مکان‌های لازم بپردازد. همچنین می‌توان ابزارهای مخصوص را از طریق کانال استاندارد (3.6 F) عبور داد تا قطعات خورد شده سنگ را برداشته و یا در صورت لزوم نمونه‌برداری انجام داد.
قبل از درمان
قبل از معاینه با اورتروسکوپی، جراح باید ابزارهای دقیق و مناسب را در دسترس قرار دهد. که می‌تواند شامل دستگاه آندوسکوپی، لوازم جانبی، منبع انرژی مناسب و فلوروسکوپی باشد.
منبع انرژی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- لیزر هولمیم: لیزر ایتریم آلومینیوم گارنت (Ho:YAG)
- لیزر نئودیمیم: لیزر ایتریوم آلومینیوم گارنت (Nd: YAG)
- لیزر تولیم
- الکتروکوتر
- سنگ شکن الکتروهیدرولیک
- ایمپکتور مکانیکی (مانند: سنگ آور)
نکته احتیاطی قبل از عمل:
- همه بیماران قبل از عمل از باید دوز مناسبی از یک آنتی‌بیوتیک تزریقی وسیع الطیف را دریافت نمایند.
- اغلب سفالوسپورین نسل اول یا فلوروکینولون تجویز می‌شود، مگر اینکه نتایج کشت قبل از عمل یا ازمایشات مربوط به حساسیت چیز دیگری را نشان دهد.
فرایند درمان
یک اسکوپ کوچک (مانند یک تلسکوپ انعطاف‌پذیر) به داخل مثانه و حالب وارد می‌شود و به کمک آن اختلالات مربوط به دستگاه ادراری ارزیابی و در صورت لزوم تحت درمان قرار می‌گیرد. جراح یک سبد سیمی کوچک را از طریق مثانه به حالب تحتانی می‌فرستد و به کمک آن سنگ را گرفته و خارج می‌نماید. این روش به‌صورت سرپایی انجام می‌شود، همچنین نیازی به استنت یا سوند گذاری (لوله‌ای که در حالب قرار داده می‌شود تا آن را باز نگه دارد) هم ندارد.
پس از درمان
وقتی اورتروسکوپی به اتمام برسد، معمولاً یک استنت (سوند) در داخل حالب قرار داده می‌شود تا فرایند ترمیم با سرعت بیشتری انجام‌شده و مشکلی در تخلیه مایعات و ترشحات و جود نداشته باشد، بخصوص اگر هنگام جراحی نیاز به‌به حرکات و مانورهای شدیدی بوده باشد و یا لازم باشد برای دسترسی کافی، حالب در حالت اتساع قرار داشته باشد. اما در اورتروسکوپی تشخیصی ساده، معمولاً نیازی به اتساع حالب نیست و به‌طورمعمول بعد از عمل، سوندی در حالب قرار نمی‌گیرد. استنت گذاری حالب ممکن است باعث ایجاد علائم در دستگاه ادراری تحتانی شود، از جمله تکرر ادرار، احساس نیاز به دفع سریع ادرار و ادرار خونی خفیف تا متوسط ، این علائم گذرا و موقتی هستند. بسته به پیچیدگی درمان، سوند پس از دوره‌ای از ترمیم برداشته می‌شوند، که می‌تواند بین 6 تا 8 هفته متغیر باشد. معمولاً استنت در مطب توسط کشنده نایلونی و یا سیستوسکوپی (cystoscopically) برداشته می‌شود.
اکثر روش‌های اورتروسکوپی به‌صورت درمان سرپائی روزانه انجام می‌شوند. اغلب جهت پیشگیری از ایجاد عفونت و ترشحات، به‌صورت خوراکی آنتی بیوتیک و مسکن (مبتنی بر کینولون) تجویز می‌شود. برای به حداقل رساندن تکرر ادرار، نیاز به دفع و ناراحتی‌هایی که اغلب با استنت گذاری در حالب در ارتباط است، داروهای مسدودکننده آلفا و آنتی کلی نرژیکها می‌تواند مورداستفاده قرار بگیرد، بااین‌حال میزان تحمل بیماران بسیار متفاوت خواهد بود.
مراقبت و بهبودی پس از درمان
بیشتر بیماران بعد از 1 الی 2 هفته بعد از اورتروسکوپی برای برداشت سوند و پیگیری‌های پس از عمل باید به پزشک مراجعه نمایند. اگر سنگ‌شکنی آندوسکوپیک انجام‌شده باشد، باید ازمایشات تصویربرداری لازم انجام شود تا مشخص شود آیا سنگی باقی‌مانده است یا نه. متناسب با تظاهرات بالینی و روند بیماری زمینه‌ای، ممکن است انجام تصویربرداری‌های بعدی موردنیاز گردد.
برای مثال اگر تنگی حالب با کمک اورتروسکوپی درمان شده باشد، آزمایشات تصویربرداری (به‌عنوان‌مثال، IVP یا CT اوروگرافی و اسکن هسته‌ای از کلیه) بعدی در مقاطع زمانی مختلف انجام می‌شود تا تخلیه و عملکرد کلیه به‌صورت دوره‌ای مورد ارزیابی قرار بگیرد، بخصوص در سال اول برای پیگیری نتیجه عمل جراحی.
عوارض
عوارض خفیف حین درمان
عوارض خفیف اورتروسکوپی به عوارضی اطلاق می‌شود که هیچ‌گونه اثر زیان باری در بلندمدت نداشته و اگر به‌سرعت درمان شوند، باعث ایجاد مشکلات بعد از عمل نخواهند شد و یا موقتی خواهند بود. به‌طورکلی، میزان عوارض خفیف در ارتباط با اورترپایلوسکوپی (ureteropyeloscopy) به‌واسطه استفاده از تکنیک‌های ظریف، تجربه متخصصین و درمان سریع و یا پیشگیری از مشکلات احتمالی در حین عمل بسیار کاهش‌یافته است.
آنتی بیوتیک تزریقی پروفیلاکتیک، قرار دادن دقیق و با دقت گاید وایر، جلوگیری از اتساع بیش‌ازحد حالب توسط آندوسکوپ و استنت گذاری حالب پس از عمل، همگی مشکلات بعد از عمل را کاهش می‌دهند. این موارد، همراه با آموزش بهتر جراحی و بهبود یافتن ابزارهای جراحی، کمک شایانی به کاهش عوارض نموده است.
عوارض جدی‌تر حین درمان
مشکلات جدی‌تر حین عمل در ارتباط با اورتروسکوپی عبارت‌اند از: تروما یا ضربه به بافت که می‌تواند منجر به سوراخ شدن دیواره حالب گردد، جداشدگی بافت و یا مهاجرت جسم خارجی (به‌عنوان‌مثال، سنگ) به دیواره حالب. سوراخ شدن دیواره حالب می‌تواند در اثر کاربرد نادرست آندوسکوپ، گشادکننده، یا غلاف در جراحی باشد. قرار دادن هرگونه ابزاری با فشار، به‌ویژه در بیماران جوان که قطر حالب آن‌ها کوچک می‌باشد، می‌تواند به آسیب‌دیدگی دیواره حالب منجر شود.
قرار دادن “سوند دبل جی” قبل از عمل اغلب غیرضروری است، اما زمانی که اختلالی غیرمعمول، دسترسی را با مشکل مواجه کند و یا زمانی که مجرا دچار تنگی باشد، توصیه می‌شود. استنت یا سوند گذاری قبل از عمل، تا حد زیادی اورتروسکوپی های پیچیده را تسهیل می‌کند. ممکن است آسیب‌دیدگی حالب باعث شود سنگ به جداره حالب و یا خارج از مجاری دستگاه ادراری مهاجرت کند. درنتیجه ممکن است سنگ گرانولوم شکل بگیرد و یا مجرای حالب تنگ گردد. پاک‌سازی دقیق ناحیه از قطعات باقی‌مانده سنگ و سوند گذاری مناسب می‌تواند خطر تنگی مجرا را در آینده کاهش دهد.
نتیجه فرایند اورتروسکوپی
نتیجه فرایند اورتروسکوپی به بیماری زمینه‌ساز و اینکه آیا آندوسکوپی تشخیصی صورت پذیرفته است یا درمانی، بستگی دارد. در اورتروسکوپی تشخیصی، پیدا کردن منبع خونریزی یا مشخص کردن ماهیت ضایعه (اغلب از طریق نمونه‌برداری بافت یا بیوپسی) پایان فرایند اورتروسکوپی محسوب می‌شود. در اورتروسکوپی درمانی هدف درمان سنگ دستگاه ادراری فوقانی یا رفع انسداد حالب است که با حذف سنگ فرایند پایان میابد. درمان آندوسکوپیک برای بیماری تنگی مجرا باید تخلیه ادرار را تسهیل نماید. در درمان تومورهای یوروتلیال و تومورهای مثانه هدف درمان اندوسکوپیک حذف سلول‌ها و تومورهای سرطانی است. بنابراین، اورتروسکوپی یک روش جراحی است که بیماری‌های مختلفی می‌تواند توسط آن تحت درمان قرار بگیرد، هر کدام از این بیماری‌ها پس از عمل شرایط و عوارض مختص به خود را دارند.
