پیوند کلیه جراحی برای جای‌گزینی کلیه آسیب‌دیده با کلیه جدید از اهدا کننده (شخص دیگر) است. کلیه‌ها دو اندام لوبیایی شکل هستند که در زیر دنده‌های هر طرف شکم فوقانی (معده) قرار دارند. کلیه‌ها مواد زائد و سایر مواد شیمیایی را از بدن خارج می‌کنند. این مواد زائد به عنوان ادرار از بدن دفع می‌شوند. وقتی کلیه‌ها به شدت آسیب ببینند، این مواد زائد در بدن جمع شده و آسیب می‌رسانند. این ممکن است باعث تشنج، مشکل تنفس، افزایش فشار خون، تورم بدن، گیجی، غش یا حتی مرگ شود. برای جای‌گزینی کلیه آسیب‌دیده برای ادامه فعالیت بدن ممکن است نیاز به یک کلیه جدید باشد. پس از پیوند کلیه، بازگشت به زندگی عادی مهم است، در حالی که مراقبت‌های بعد از پیوند کلیه نیز مهم است.
در این مقاله به توصیه‌ها و مراقبت‌های بعد از پیوند کلیه اشاره شده است.
مراقبت و بهبودی بعد از عمل
بهبودی از پیوند کلیه به عوامل زیادی از جمله سن بیماران، سلامت کلی، شدت بیماری کلیوی، عفونت‌ها، اختلال عملکرد ارگان‌های ثانویه یا عوارض قبل یا بعد ازعمل بستگی دارد. درک خوب روند، حمایت اخلاقی و تشویق خانواده، نگرش مثبت و قدرت اراده قوی در بهبودی بیماران مهم است.
در بیمارستان
اهدا کنندگان بلافاصله پس از جراحی بهوش می‌آیند، اگرچه ممکن است برای چند ساعت احساس خواب‌آلودگی کنند. آن‌ها قادرند در عرض 1 تا 2 روز از رختخواب خارج شده و 2 تا 3 روز بعد پیاده روی کنند. کاتترهای مختلف وریدی پس از بهبودی برداشته می‌شوند. به طور کلی، آن‌ها می‌توانند رژیم غذایی مایع و به دنبال آن پس از 2 تا 3 روز دیگر، رژیم غذایی طبیعی خود داشته باشند. در طی 1 تا 2 روز به بخش منتقل شوند و در طی 5 تا 7 روز مرخص می‌شوند. داروهای ضد درد بسته به آستانه درد آن‌ها تجویز می‌شود. بعضی از بیماران ترجیح می‌دهند قبل از پیاده روی یا هر ورزشی که ممکن است باعث درد شود یا درست قبل از خواب برای یک شب راحت از داروهای ضد درد استفاده کنند. پس از ترخیص، به طور کلی مسکن و ویتامین به آن‌ها داده می‌شود. اکثر اهدا کنندگان بهبودی ناپایدار خواهند داشت. پس از ترخیص، اهداکنندگان ملزم به پیگیری برای اطمینان از سلامت خواهند بود.
بیماران (گیرندگان کلیه) یک شب با دستگاه کمک تنفسی ونتیلاتور نگه داشته می‌شوند و وقتی کاملاً هوشیار هستند این دستگاه برداشته می‌شود. بیماران از نظر خون‌ریزی، عفونت یا سایر عوارض از نزدیک کنترل می‌شوند. 24 تا48 ساعت اول بسیار مهم است و با انجام آزمایش‌های مکرر خون، وضعیت و عملکرد کلیه آن‌ها کنترل می‌شود. کاتترها و درین‌ها با پیشرفت و بهبودی طی 3 تا 4 روز برداشته می‌شوند. رژیم غذایی مایع و به دنبال آن رژیم غذایی طبیعی در طی 2 تا 5 روز به بیماران داده می‌شود. پرستاران در طی 1 تا 2 روز به بیماران کمک می‌کنند تا از رختخواب خارج شوند. آن‌ها در برنامه‌های فیزیوتراپی شرکت می‌کنند، پس از 4 تا 5 روز راه می‌روند و به تدریج فعال‌تر می‌شوند. آن‌ها باید فعالانه اسپیرومتری تشویقی را برای، جلوگیری از عفونت‌های ریوی و بهبود سریع‌تر انجام دهند. آن‌ها 3 تا 5 روز بعد به بخش منتقل می‌شوند و حدود 5تا 7 روز در بیمارستان می‌مانند. هنگام ترخیص، آن‌ها داروهای ضد درد و برخی از داروهای دیگر را در صورت لزوم دریافت می‌کنند.
گیرندگان ممکن است به آزمایش خون و سونوگرافی برای نظارت بر عملکرد کلیه و بهبود آن طبق پروتکل استاندارد نیاز داشته باشند. خانواده بیماران معمولاً در صورت پیشرفت، توسط تیم پیوند یک بار در روز یا بیش‌تر اوقات، در مورد پیشرفت بیمارخود به روز می‌شوند. اگرچه اضطراب برای بیماران و خانواده‌ها امری طبیعی است، اما سوالات مربوط به تیم پیوند باید در جلسات مشاوره یا در بخش‌های مختلف سوال شود. ساعت ملاقات و تعداد بازدید کنندگان برای جلوگیری از عفونت محدود شده‌است.
ترخیص از بیمارستان
در حالی که بیمارازعمل بهبود می‌یابد، خانواده باید از این فرصت استفاده کرده و در مورد اقدامات احتیاطی پس از ترخیص اطلاعات کسب کنند، برنامه آزمایش و قرار ملاقات را بشناسند، با داروها و علائم هشدار دهنده مشکلات احتمالی آشنا شوند و مکانیسم تماس شبانه روزی با تیم پیوند کلیه در صورت بروز مشکلات فوری را یاد بگیرند. جلسات مشاوره هم برای بیماران و هم برای اهدا کنندگان و هم برای خانواده‌ها به طور منظم انجام می‌شود. حضور در این جلسات به بهبودی بیمار کمک می‌کند. در زمان ترخیص، بیماران خلاصه‌ای از ترخیص با دستورالعمل‌های دقیق در مورد آزمایش و برنامه‌هایی دارویی دریافت می‌کنند.
پس از ترخیص، بیماران لازم است هر 5 تا 7 روز یکبار آزمایش دهند و به کلینیک پیوند مراجعه کنند. بنابراین آن‌ها باید 4 تا 6 هفته پس از ترخیص در مجاورت بیمارستان بمانند. خانه‌ای که بیمار پس از ترخیص در آن اقامت دارد باید از قبل آماده شود.
پیشگیری از عفونت
برای جلوگیری از عفونت پس از پیوند کلیه:
- خانه باید با مواد ضد عفونی کننده کاملا تمیز شود.
- محل اقامت باید با حمل و نقل 24 ساعته در نزدیکی بیمارستان باشد، پله‌ها زیاد نباشد و محل مرتب و تمیز باشد.
- بیماران تشویق می‌شوند که راه بروند و از استفاده از صندلی چرخ‌دار خودداری کنند.
- تعداد ملاقات‌کنندگان باید برای چند هفته محدود شود.
- بیماران باید از ملاقات با افراد بیمار خودداری کنند و هر گونه بیماری / تب / آنفلوآنزا / سرماخوردگی / درد / سرفه مداوم در شکم / حرکات شل یا عفونت های قابل انتقال یا بیماری‌های عفونی مانند آنفلوانزا، ذات‌الریه، آبله مرغان، هپاتیت و غیره را گزارش کنند.
- بیماران برای جلوگیری از عفونت باید از تماس با حیوانات و پرندگان خودداری کنند.
- طی 2 تا 3 ماه اول به بیماران توصیه می‌شود که از ماسک استفاده کنند و از مکان‌های شلوغ عمومی مانند مراکز خرید، سینما، رستوران‌ها، فروشگاه‌های بزرگ و غیره خودداری کنند. بعد از این بیماران می‌توانند در رویدادهای اجتماعی شرکت کنند و زندگی عادی داشته باشند.
بهداشت شخصی و مراقبت از زخم
مراقبت‌های بهداشتی بعد از پیوند کلیه:
- شستن مکرر دست‌ها با صابون، به خصوص قبل از غذا خوردن، باید توسط همه اعضای خانواده انجام شود و پس از استفاده از سرویس بهداشتی، شستن دست با محلول ضد عفونی کننده انجام شود.
- بهداشت دهان و دندان باید با مسواک زدن روزانه دهان و دندان بعد از خوردن غذا حفظ شود.
- ناخن‌های انگشت باید کوتاه شوند.
- در روز 5ام پس از جراحی، بیماران و اهدا کنندگان به دوش گرفتن روزانه توصیه می‌شوند.
واکسن
از پزشک خود بپرسید چه واکسنی برای برخی از میکروب‌ها مناسب است و چه زمانی باید آن‌ها را تزریق کنید. سعی کنید از افرادی که به عفونت مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا مبتلا هستند، دوری کنید. این احتمال بیمار شدن شما را کاهش می‌دهد. داروها و درمان‌هایی که دریافت می‌کنید می‌توانند توانایی شما در مبارزه با عفونت را کاهش دهند. اعضای خانواده یا کسانی که با شما زندگی می‌کنند نیز ممکن است نیاز به واکسن آنفولانزا داشته باشند. این واکسن ممکن است از ابتلا به آنفولانزا و ذات‌الریه و پخش آن‌ها در خانه جلوگیری کند.
رژیم غذایی و تغذیه
بیماران ممکن است بعد از جراحی اشتهای خود را از دست بدهند. اشتها با گذشت زمان به آرامی بهبود می‌یابد. با این حال، مهم است که یک رژیم غذایی با پروتئین بالا برای کمک به بهبود زخم داشته باشید. در صورت لزوم، متخصص تغذیه مکمل‌های غذایی را توصیه می‌کند. اگر بیماران نوع خاصی از غذا یا غذاها را ترجیح می‌دهند، باید با متخصص تغذیه مشورت کنند.
غذا – نحوه تهیه / مصرف:
- غذا باید از نظر سلامتی پخته شود.
- قبل از پخت و پز ظروف را به خوبی بشویید.
- در آب تمیز بشویید و بپزید.
- از آب جوشانده / فیلتر شده استفاده کنید.
- وعده‌های غذایی مکرر کوچک بخورید.
- مایعات زیادی بنوشید. مصرف محدودیتی ندارد.
- محدودیت نمک لازم نیست مگر اینکه فشار خون بالا باشد.
- میوه‌های تازه و سبزیجات برگ سبز را پس از شستن خوب و ضدعفونی کردن، به مقدار کافی بخورید.
- یک رژیم متعادل، کم چربی و پروتئین بالا مصرف کنید.
- غذای غنی از کلسیم مانند شیر بدون چربی، پنیر، سویا، تخم مرغ، مرغ، ماهی مصرف کنید.
- در طی چند هفته، بیماران می‌توانند مانند قبل از پیوند، غذا را از سر بگیرند.
غذاهایی که باید پرهیز شوند:
- از خوردن غذای بیرونی و کنار جاده خودداری کنید.
- از غذاهای سرخ شده یا چرب پرهیز کنید.
- از غذای مانده در طول شب استفاده نکنید.
- از تخم‌مرغ یا مایونز خام خودداری کنید.
- از غذای نیمه‌پز بپرهیزید.
- از گوشت قرمز خودداری کنید.
- از گوشت سرد خودداری کنید.
- از مصرف میوه‌های نارس پرهیز کنید.
- غذای بسته‌بندی شده منقضی شده را مصرف نکنید.
- اگر پتاسیم بالا دارید، از مصرف غذاهایی مانند موز، آب نارگیل، آب میوه‌ها خودداری کنید.
- اگر قند خون بالا دارید، از مصرف شیرینی و میوه هایی مانند انبه خودداری کنید.
فعالیت و ورزش
فعالیت و ورزش پس از پیوند کلیه:
- در زمان ترخیص، بیماران معمولاً مجاز به راه رفتن فعال و فعالیت‌های معمول مانند خم شدن یا بالا رفتن از پله هستند. ورزش منظم باعث افزایش سطح انرژی، تقویت عضلات و احساس تحرک بیش‌تر می‌شود.
- احساس ضعف و ناراحتی خفیف شکمی در محل عمل، به خصوص با حرکات چند هفته اول پس از پیوند، معمول است. به همین دلیل ورزش را به تعویق نیندازید. در صورت ناراحتی شدید بیمار از حرکات، با تیم پیوند صحبت کنید.
- برای بهبودی ریه‌ها و کمک به سرفه خلط دار، ورزش تنفس عمیق انجام دهید.
- فیزیوتراپیست تمرینات اندام را آموزش می‌دهد، بنابراین عضلات اندام تقویت می‌شوند، گردش خون افزایش می‌یابد و خطر عوارضی مانند ترومبوز وریدی کاهش می‌یابد.
- برای افزایش تدریجی سطح ورزش و بهینه‌سازی برنامه ورزش با فیزیوتراپیست صحبت کنید.
- از استراحت و خواب کافی اطمینان حاصل کنید.
- از بلند كردن وزنه‌های سنگین (> 5 كیلوگرم)، از جمله نوزادان، یا انجام تمرینات مربوط به شكم برای 3 ماه اول خودداری كنید تا باعث شود جای زخم در طولانی مدت تقویت شود و از آن جلوگیری شود.
- پس از 3 ماه، می‌توان فعالیت‌های بدنی عادی را از سر گرفت. هرگونه تمرین را انجام دهید، از جمله تمرینات شکمی، تمرین با وزنه و شنا. این موارد به تقویت عضلات شکم و صاف شدن شکم کمک می‌کند.
