هورمون تراپی، درمانی برای سرطان است. هورمون درمانی، رشد سلول‌های سرطانی را که به رشد و تکثیر هورمون‌ها بستگی دارند، کند و یا متوقف می‌کند. این یک روش درمانی سیستمیک است که در درمان انواع خاصی از سرطان‌ها از جمله سرطان سینه و پروستات (که برای رشد به هورمون‌های جنسی بستگی دارد) استفاده می‌شود. همچنین در درمان چند سرطان دیگر نیز استفاده می‌شود.
هورمون درمانی چگونه در درمان سرطان پروستات موثر است؟
از هورمون درمانی به عنوان درمان سرکوب آندروژن یا درمان محرومیت از آندروژن نیز یاد می‌شود. این بخشی از درمان استاندارد برای سرطان پروستات پیشرفته و متاستاتیک است.
هدف آن کاهش سطح هورمون‌های مردانه به نام آندروژن، در بدن است. در واقع آندروژن‌ها به سلول‌های سرطانی پروستات سوخت می‌دهند و آن‌ها را برای رشد تحریک می‌کنند.
آندروژن‌های اصلی بدن تستوسترون و دی هیدروتستوسترون (DHT) هستند. بیشتر هورمون‌های آندروژن در انسان توسط بیضه ساخته می‌شود اگرچه غدد فوق کلیوی نیز مقداری تولید می‌کنند.
هورمون درمانی به طور مستقیم تولید تستوسترون را متوقف و یا اثر آن را روی سلول‌های سرطانی پروستات مسدود می‌کند.
اگر سطح آندروژن کاهش یابد، رشد سرطان پروستات آهسته‌تر و اندازه‌ی آن کوچکتر می‌شود. با این حال، هورمون تراپی یک درمان نیست بلکه نوعی حمایت است. این می‌تواند به بیمار تسکین و زندگی او را چند سال افزایش دهد.
اگرچه مورد به مورد متفاوت است اما به طور متوسط، هورمون درمانی می‌تواند پیشرفت سرطان را دو تا سه سال متوقف کند.
اگرچه این روش درمانی در کنترل رشد سلول‌های سرطانی موثر است اما به علت از دست دادن تستوسترون در بدن، بدون عوارض جانبی هم نیست. این عوارض جانبی از گرگرفتگی، از دست دادن تراکم استخوان، تغییرات خلقی، افزایش وزن و اختلال در نعوظ متغیر است.
چه مدت طول می کشد تا هورمون تراپی اثرات درمانی خود را نشان دهد؟
معمولاً چند هفته طول می‌کشد تا هورمون درمانی اثر کند و احساس مزایای اولیه هورمون درمانی را شروع کنید. تجربه کامل اثرات ممکن است سه ماه طول بکشد.
همچنین طول می‌کشد تا بدن شما به هورمون درمانی عادت کند. با شروع درمان، ممکن است عوارض جانبی خاصی مانند حالت تهوع و گرفتگی عضلات پا را تجربه کنید.
آیا ممکن است اثر هورمون درمانی متوقف شود و سرطان پروستات گسترش یابد؟
در 85 تا 90 درصد موارد سرطان پیشرفته پروستات، هورمون درمانی اندازه تومور را کاهش می‌دهد. با این حال، این درمان برای همیشه ادامه‌دار نیست. همه سلول‌های سرطانی برای رشد به هورمون‌ها متکی نیستند. در نهایت، سلول‌هایی که به هورمون‌ها وابسته نیستند شروع به گسترش می‌کنند.
در بسیاری از موارد، سرطان‌های پروستات دیگر در برابر هورمون درمانی پاسخی مثبتی دریافت نمی‌کنند و مقاوم می‌شوند. آن‌ها در محیط کم تستوسترون شروع به رشد می‌کنند و این روش درمانی تأثیر بسیار کمی در کنترل رشد آن‌ها دارد.
با وجود این، هورمون درمانی همچنان بخش مهمی در مدیریت سرطان پیشرفته پروستات و متاستاز است.
هدف از انجام هورمون تراپی
موارد استفاده از هورمون درمانی در سرطان پروستات شامل موارد زیر می‌شود:
- هورمون درمانی در سرطان پروستات پیشرفته و متاستاتیک، سلول‌های سرطانی پروستات را کوچک کرده و رشد آن‌ها را کند می‌کند، که در واقع باعث تسکین علائم بیمار می‌شود.
- اگر سطح PSA حتی پس از درمان نیز بالا باشد، هورمون درمانی گزینه‌ی مناسبی است.
- هورمون درمانی برای تأثیرگذاری پرتودرمانی استفاده می‌شود.
- هورمون درمانی برای کاهش احتمال عود در افرادی که در معرض خطر بالای آن پس از درمان هستند، مناسب است.
- هورمون درمانی در مردانی که قصد جراحی دارند، می‌خواهند درصد موفقیت آمیز بودن جراحی را بالا ببرند و یا اندازه تومور را کوچک کنند، مناسب است.
انواع هورمون درمانی
تستوسترون، سلول‌های سرطانی پروستات را برای رشد و تکثیر تحریک می‌کند. هورمون درمانی مانع تولید تستوسترون می‌شود که در واقع سرعت رشد سلول‌های سرطانی را کاهش می‌دهد.
انواع مختلفی از هورمونی درمانی برای سرطان پروستات وجود دارد که به انجام این کار و کاهش سطح آندروژن بیضه کمک می‌کند.
ارکیکتومی (اخته جراحی)
ارکیکتومی یک عمل سرپایی است و نیازی به بستری بیمار در بیمارستان نیست. جراح بیضه‌ها را خارج می‌کند، جایی که بیشتر آندروژن‌ها (تستوسترون و DHT) در بدن تولید می‌شوند. این میزان تستوسترون خون را بین 90 تا 95 درصد کاهش می‌دهد.
این امر باعث کوچک شدن بیشتر سرطان‌های پروستات شده و رشد سلول‌های سرطانی را متوقف می‌کند. بعد از اركيكتومی هيچ هورمون درمانی دیگری لازم نيست.
ارکیکتومی، دائمی و برگشت ناپذیر است و به همین دلیل بسیاری از مردان نمی‌توانند بدون بیضه‌های خود زندگی کنند. آن‌ها اغلب تصمیم می‌گیرند که با داروهای هورمونی درمانی (مانند آگونیست LHRH یا آنتاگونیست) درمان کنند. با این حال، گزینه‌ای برای قرار دادن بیضه‌های مصنوعی در کیسه بیضه وجود دارد که شباهت زیادی به نمونه‌های طبیعی بیضه دارد.
گزینه دیگر این است که جراح فقط بافت موجود در بیضه‌های تولید کننده آندروژن و نه کل بیضه را از بین ببرد. به این عمل ارکیکتومی زیر کپسول گفته می‌شود و برای افرادی که می‌خواهند بیضه‌های خود را داشته باشند گزینه‌ای مناسب است.
آگونیست‌های LHRH
آگونیست‌های هورمون آزاد کننده هورمون لوتئینی (LHRH) (که آنالوگ‌های LHRH یا آگونیست‌های GnRH نیز نامیده می‌شوند) یک روش محافظه کارانه برای درمان سرطان پروستات است. آن‌ها تستوسترون ساخته شده توسط بیضه‌ها را به همان اندازه که ارکیکتومی انجام می‌دهد، کاهش می‌دهند.
درمان با این داروها به دلیل شباهت عمل به ارکیکتومی، اخته پزشکی نامیده می‌شود. با گذشت زمان بیضه‌ها کوچک می‌شوند و ممکن است بعد از مدتی نتوانید آن‌ها را احساس کنید. آگونیست‌های LHRH همچنان خط اول درمان هستند.
آگونیست‌های LHRH می توانند به صورت عضلانی تزریق شوند و یا به عنوان کاشت زیر پوست قرار بگیرند. هر یک از این داروها دوز متفاوتی دارند و می‌توانند هر ماه یک بار، هر سه ماه یا هر شش ماه یا حتی یک بار در سال تجویز شوند.
آگونیست‌های LHRH از ترشح هورمونی به نام غده هیپوفیز به نام هورمون لوتئین ساز (LH) جلوگیری می‌کنند. وقتی سطح آندروژن در بدن کاهش می‌یابد، هیپوتالاموس هورمون LHRH را ترشح می‌کند.
LHRH غده هیپوفیز را تحریک می‌کند تا هورمون لوتئین ساز تولید کند، که به نوبه خود بیضه‌ها را برای تولید تستوسترون تحریک می‌کند.
آگونیست‌های LHRH در ابتدا تولید هورمون لوتئین ساز را تحریک می‌کنند. با این وجود، به دلیل مقادیر بالای آگونیست‌های LHRH، غده هیپوفیز تولید هورمون لوتئین ساز را متوقف می‌کند. در نتیجه هیچ تحریکی برای تولید تستوسترون در بیضه‌ها وجود ندارد.
سطح تستوسترون ممکن است برای چند هفته پس از دریافت آگونیست LHRH به طور خلاصه شعله‌ور شود زیرا آگونیست‌های LHRH باعث می شوند که غده هیپوفیز قبل از جلوگیری از ترشح آن، هورمون لوتئین ساز بیشتری ترشح کند.
شعله‌ور شدن، علائم بالینی را بدتر می‌کند. با درمان ضد آندروژن همراه با آگونیست LHRH برای چند هفته اول، می‌توان از این امر جلوگیری کرد.
آگونیست‌های LHRH موجود عبارتند از:
- لوپرولید (لوپرون، الیگارد)
- گوسرلین (زولادکس)
- تریپتورلین (ترلستار)
- هیسترلین (وانتاس)
آنتاگونیست‌های LHRH
آنتاگونیست‌های LHRH، نوع دیگری از اخته سازی پزشکی، سرعت تستوسترون را با سرعت بیشتری نسبت به آگونیست‌های LHRH پایین می‌آورند و در درمان سرطان پیشرفته پروستات کاربرد دارند. نحوه عملکرد آن‌ها کمی متفاوت از آگونیست‌های LHRH است و مانند آگونیست‌های LHRH باعث شعله‌ور شدن سطح تستوسترون نمی‌شوند.
دو آنتاگونیست LHRH زیر برای درمان سرطان پیشرفته پروستات تأیید شده‌اند:
- دگارلیکس (فیرماگون) به صورت تزریق ماهیانه در زیر پوست تجویز می‌شود.
- رلوگولیکس (Orgovyx) یک قرص خوراکی است که باید یک بار در روز مصرف شود.
آنتی آندروژن
آنتی آندروژن‌ها از اتصال آندروژن به گیرنده‌های آندروژن در سلول‌های سرطانی پروستات جلوگیری می‌کنند. در غیاب تستوسترون (آندروژن)، سلول‌های سرطانی رشد و تکثیر نمی‌یابند.
لازم به ذکر است که ضد آندروژن‌ها، اتصال آندروژن‌ها به محل‌های گیرنده را متوقف می‌کنند. آن‌ها تولید آندروژن را متوقف نمی‌کنند.
نمونه‌هایی از آنتی آندروژن‌ها عبارتند از:
- بیکالوتامید (کاسودکس)
- نیلوتامید (نیلاندرون)
- فلوتامید
ضد آندروژن به ندرت به تنهایی استفاده می‌شود. اگر ارككتومی، آگونيست LHRH يا آنتاگونيست LHRH به خودی خود نتيجه‌ای نداشته باشند، ممكن است به آن‌ها اضافه شود. آن‌ها همراه با آگونیست LHRH یا آنتاگونیست LHRH تجویز می‌شوند.
چه مدت می‌توان هورمون درمانی برای سرطان پروستات انجام داد؟
هورمون درمانی به کوچک شدن پروستات و همچنین سرطانی که گسترش یافته کمک و درمان را موثرتر می‌کند. این روش درمانی تا شش ماه قبل از رادیوتراپی و در طی و بعد از رادیوتراپی تا سه سال انجام می‌شود.
با این حال، نظرات متفاوت است. هورمون درمانی می‌تواند به مدت 18 ماه در موارد انتخاب شده بدون ایجاد خطر در حیات یا کیفیت زندگی بیمار انجام شود.
بیماران مبتلا به سرطان پروستات با PSA بالا، بیش از 1.5 نانوگرم در میلی‌لیتر، باید تحت درمان با هورمون درمانی طولانی مدت همراه با پرتودرمانی قرار بگیرند. به طور قابل ملاحظه‌ای طول عمر آن‌ها را بهبود می‌بخشد.
عوارض جانبی هورمون درمانی
عوارض جانبی هورمون درمانی برای سرطان پروستات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آتروفی عضله
- افزایش درصد چربی بدن
- از دست دادن میل جنسی
- اختلال در نعوظ
- پوکی استخوان که می‌تواند منجر به شکستگی استخوان شود.
- گرگرفتگی معمولاً در صورت، گردن و قفسه سینه بیشتر است.
- ریزش موی بدن
- دستگاه تناسلی کوچکتر
- خستگی
- تغییر رفتار
- اختلالات متابولیکی
دوز متناوب
برای به حداقل رساندن عوارض جانبی داروهای هورمون درمانی، پزشک ممکن است با دوز متناوب را توصیه کند. شما برای مدت زمان مشخصی دارو مصرف می‌کنید تا PSA شما بسیار کم شود. در صورت عود یا پیشرفت بیماری، ممکن است لازم باشد این داروها را دوباره مصرف کنید.
تحقیقات نشان می‌دهد این نوع دوز ممکن است عوارض جانبی را کاهش دهد. با این حال، هنوز مزایای بقای طولانی مدت درمان متناوب به طور کامل بررسی نشده است.
