عفونت ادراری در بارداری: علل و درمان

بیش از ده درصد از بانوان باردار عفونت مجرای ادرار (UTI) را در مرحله‌ای از این دوران سرنوشت‌ساز تجربه می‌کنند. خوشبختانه اگر عفونت ادراری سریع تشخیص داده شود، می‌توان آن را به راحتی با آنتی بیوتیک درمان کرد. در این مقاله با ما باشید تا با شایع‌ترین علل و علائم عفونت ادراری در دوران بارداری و روش‌های درمان و پیشگیری آن آشنا شوید.

عفونت مجرای ادرار چیست؟

عفونت مجرای ادرار عارضه شایعی است که نتیجه عفونت باکتریایی دستگاه ادرار است. نیمی از بانوان دست‌کم یک بار در طول عمر خود تحت درمان‌های مخصوص این نوع عفونت قرار می‌گیرند.

• عفونت مجرای ادراری که مثانه را درگیر کند، التهاب مثانه (سیستیت) یا عفونت مجرای ادرار تحتانی نامیده می‌شود.
• عفونتی که به کلیه‌ها نیز سرایت کرده باشد، عفونت مجرای ادرار فوقانی یا پیلونفریت نامیده می‌شود.

بانوان باردار به دلیل تغییرهایی که در این دوران در بدنشان رخ می‌دهد، بیشتر مستعد عفونت ادرار هستند. هورمون پروژسترون عضله‌های لوله‌هایی (حالب) را شل می‌کند که کلیه‌ها را به مثانه متصل می‌کند. به این ترتیب حرکت ادرار از کلیه به مثانه آهسته می‌شود. بزرگ‌تر شدن رحم نیز جریان ادرار را آهسته می‌کند. در نتیجه باکتری‌ها قبل از دفع از بدن زمان بیشتری برای رشد کردن دارند.

علل عفونت ادراری در بارداری

بانوان چه در دوران بارداری چه غیر آن بیشتر مستعد ابتلا به عفونت ادراری هستند، چون باکتری‌ها حین معاشقه و نزدیکی از روده و واژن وارد حالب می‌شود. بنابراین جنسیت زنانه یکی از علل خطر این عفونت است. رابطه جنسی شدید نیز باعث التهاب مثانه می‌شود و در این شرایط باکتری‌ها راحت‌تر مثانه را آلوده می‌کنند. از آنجایی که میکروب‌ها با ادرار از مثانه و حالب خارج می‌شود، بنابراین کاهش تعداد دفعات ادرار نیز یکی از علل عفونت ادراری در بارداری به شمار می‌آید. ناهنجاری‌های مجاری ادراری یا عارضه‌های مزمنی مانند دیابت نیز ممکن است به عفونت مجرای ادرار منجر شود.

بارداری باعث عفونت مجرای ادرار نمی‌شود، به خاطر داشته باشید که از هر 5 خانم یک نفر در مرحله‌ای از عمر خود دچار این مشکل می‌شود. درهر حال بارداری تغییراتی را در بدن مادر ایجاد می‌کند که وی را بیشتر در معرض عفونت ادراری قرار می‌دهد. بارداری قبل از هر چیز با تغییراتی هورمونی همراه است که محیط را برای عفونت و رشد و تکثیر باکتری‌هایی چون اشرشیا کلی فراهم می‌کند. افزایش پروژسترون نیز باعث شل شدن عضله‌های انتقال دهنده ادرار می‌شود، در نتیجه باکتری‌ها تا مثانه و احتمالاً کلیه بالا می‌رود. به این ترتیب احتمال عفونت در دوران بارداری افزایش می‌یابد. رحم بزرگ شده نیز مانع از تخلیه کامل مثانه می‌شود و مقداری ادرار در مثانه باقی می‌ماند که بستر را برای تکثیر باکتری‌ها فراهم می‌کند.

علائم

عفونت مجرای ادرار گاهی هیچ گونه علائمی ندارد. به همین دلیل بهتر است آزمایش ادرار را در ابتدای دوران بارداری انجام داد. اگر در دوران بارداری باکتری‌ در ادرار پیدا شود، آنتی بیوتیک برای از بین بردن عفونت تجویز می‌شود، حتی اگر هیچ علامتی وجود نداشته باشد.

بعضی از علائم التهاب مثانه عبارت است از:

• درد پایین شکم یا پشت بدن که گاهی شبیه به انقباض‌های خفیف تا متوسط است.
• درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
• فوریت یا تکرر ادرار
• خون در ادرار
• احساس کسالت

چنانچه در دوران بارداری با این علائم مواجه شدید، به سرعت به پزشک مراجعه کنید.

وضعیت در صورت منتشر شدن عفونت در کلیه‌ها وخیم‌تر است و به بیماری شدید می‌انجامد. علائم عفونت کلیه به شرح زیر است:

• تب بالای 38 درجه سانتی‌گراد
• درد مداوم در لگن، پهلو یا پشت بدن
• تب و لرز
• حالت تهوع و استفراغ
• اسهال
• سر درد

در صورت مواجهه با علائم فوق به سرعت به پزشک یا بخش اورژانس بیمارستان مراجعه کنید.

عفونت ادراری در بارداری

پزشک برای بررسی وجود باکتری در ادرار دستور آزمایش می‌دهد و در صورت لزوم آنتی بیوتیک تجویز می‌کند. آنتی‌بیوتیک عفونت مثانه را برطرف می‌کند و پزشک نوعی از آنتی بیوتیک را تجویز می‌کند که مصرف آن در دوران بارداری خطری ایجاد نکند.

بانوان باردار معمولاً باید آنتی بیوتیک را به مدت 7 روز مصرف کنند. آزمایش ادرار بلافاصله پس از قطع مصرف دارو انجام می‌شود تا از رفع عفونت اطمینان حاصل شود. متخصص گاهی اوقات لازم می‌داند که آزمایش عفونت مثانه تا زمان زایمان به طور مرتب انجام شود.

اما اگر کلیه عفونی شده باشد، مادر باید برای دریافت آنتی بیوتیک وریدی و تزریق سرم در بیمارستان بستری شود. درمان سریع بسیار مهم است، چون عفونت کلیه در موارد نادر پیشرفت می‌کند و به عفونت خون (سپسیس) تبدیل می‌شود. عفونت خون زمانی رخ می‌دهد که بدن شروع به حمله به اندام‌ها و بافت‌های خود کند.

خطرات عفونت ادراری برای نوزاد

احتمال دارد که عفونت ادراری به نوزاد آسیب بزند، بنابراین باید درمان آنتی بیوتیکی عفونت مجرای ادرار را به سرعت شروع کرد. عفونت ادراری یکی از علل زایمان زودرس و وزن پایین نوزاد محسوب می‌شود؛ چون عفونت ادراری رحم را تحریک به وضع حمل می‌کند و نوزاد نارس متولد می‌شود.

درمان

خوشبختانه اکثر موارد عفونت ادراری را می‌توان حتی در دوران بارداری به راحتی با آنتی بیوتیک درمان کرد. هر چند مصرف بعضی داروها در دوران بارداری ممنوع است، اما اکثر آنتی بیوتیک‌ها ایمن هستند. پزشک آنتی بیوتیک مناسب را با توجه به حساسیت‌های مادر و هفته بارداری تجویز می‌کند. گونه‌های مختلفی از آنتی‌بیوتیک وجود دارد که مصرف آنها هیچ خطری را در دوران بارداری ایجاد نمی‌کند.

پیشگیری

هیچ راهی برای پیشگیری صد در صدی از عفونت ادراری در بارداری وجود ندارد. روش‌های زیر هر چند اثبات شده نیست، اما معمولاً برای پیشگیری از عفونت ادراری توصیه می‌شود:

• مثانه را به محض نیاز به دفع ادرار و همچنین پس از مقاربت تخلیه کنید.
• ناحیه تناسلی را پس از تخلیه ادرار با دستمال از جلو به عقب پاک کنید تا احتمال پخش شدن باکتری‌ها کاهش یابد.
• بین پاها را هر روز و پس از نزدیکی بشویید. از پاک کننده‌های ملایم و غیرعطری استفاده کنید.
• آب فراوان بنوشید.

احتمالاً شنیده‌اید که کپسول‌ یا شربت قره‌قاط برای درمان عفونت مجرای ادرار مفید است. واقعیت این است که هیچ شواهدی دال بر سودمندی این ماده در دست نیست و قره قاط را نمی‌توان جایگزین آنتی‌بیوتیک کرد؛ به ویژه اگر بیمار باردار نیز باشد.

در هر حال شربت یا کپسول قره‌قاط (قره قات) در صورت عفونت‌های مکرر مجاری ادرار توصیه می‌شود. برخی پژوهشگران معتقدند که مطالعات بیشتری باید در زمینه سودمندی مصرف قره قاط به عنوان یک روش خانگی برای پیشگیری از عفونت ادراری در دوران بارداری انجام شود. بنابراین قبل از مصرف قره قاط یا هر درمان خانگی دیگر حتماً با متخصص زنان و زایمان یا ماما مشورت کنید. از متخصص بخواهید که درباره روش‌های مناسب آب‌رسانی به بدن و نوشیدنی‌های مفید در دوران بارداری شما را راهنمایی کند و علائمی را توضیح دهد که به هیچ وجه نباید آنها را در دوران بارداری نادیده بگیرید.