فیستول ادراری یک بازشدگی غیر عادی در عضوی از مجرای ادرار یا یک ارتباط غیر طبیعی بین مجرای ادرار و یکی دیگر از اندام مجاور می‌باشد. فیستول ادراری موجب بی‌اختیاری ادرار و یا عفونت می‌گردد.
آسیب به بافت‌های مجراری ادرار، ناحیه لگن یا واژن می‌تواند شرایط فیستول را فراهم کند. برخی از موارد فیستول ممکن است تنها نیاز به درمان محافظه‌کارانه داشته باشد. هرچند بیشتر موارد فیستول نیاز به عمل جراحی جهت ترمیم دارند. با مراجعه به کلینیک تخصصی اورولوژی دکتر نامداری و طی بررسی‌ها و انجام آزمایشات لازم بهترین درمان متناسب با شرایط شما پیشنهاد خواهد شد تا از عوارض احتمالی در آینده پیشگیری گردد. جهت دریافت مشاوره می‌توانید با شماره 02188776801 تماس حاصل نمایید.
فیستول ادراری چیست؟
فیستول ادراری می‌تواند یک بازشدگی غیر طبیعی بین اندام مجرای ادراری که پس از انجام فرایند بر روی ادرار آن را از بدن خارج می‌کنند (کلیه‌ها، لوله‌های حالب، مثانه و مجرای ادرار) باشد. فیستول ادراری همچنین می‌تواند یک ارتباط غیر طبیعی بین یکی از اندام مجرای ادرار با یکی دیگر از اندام مجاور مانند واژن یا روده بزرگ تشکیل دهد. ارتباط بین اندام ادراری و واژن اغلب فیستول واژن نامیده می‌شود. فیستول اساساً یک سوراخ در مثانه، واژن یا اندام دیگر است که موجب عبور ادرار، مدفوع یا مواد دیگر از جایی که نباید می‌گردد. نتیجه‌ی آن می‌تواند نشت ادرار و مدفوع از واژن در اثر این ارتباط غیر عادی شود.
انواع
- فیستول مثانه به واژن بین واژن و مثانه باز می‌شود. این مشکل شایع‌ترین نوع فیستول ادراری در زنان است. این وضعیت اغلب به دلیل سابقه‌ی ابتلا به هیسترکتومی رخ می‌دهد. گاهی اوقات زایمان سخت می‌تواند موجب فیستول مثانه به واژن شود.
- فیستول درون مثانه‌ای بین مثانه و روده باز می‌شود. این نوع یکی از شایع‌ترین انواع فیستول ادراری می‌باشد.
- فیستول رحم به مثانه بین مثانه و رحم باز می‌شود.
- فیستول حالب به واژن بین واژن و حالب (لوله‌ای که ادرار را بین کلیه‌ها و مثانه جابه‌جا می‌کند) باز می‌شود. بیشتر موارد این فیستول به دلیل ابتلا به هیسترکتومی یا جراحی لگن دیگر در گذشته رخ می‌دهند.
- فیستول مجرای ادرار بین واژن و مجرای ادرار (لوله‌ای که ادرار را به بیرون از بدن می‌برد) باز می‌شود.
- فیستول روده به مثانه بین مثانه و روده بزرگ باز می‌شود.
- فیستول رکتوواژینال بین واژن و راست‌روده باز می‌شود.
فیستول بیشتر در زنان شایع است. مردان گاهی اوقات انواع دیگری از فیستول ادراری را به عنوان یک عارضه جانبی هیپوسپادیاس یا اصلاح کجی آلت تناسلی یا کوردی تجربه می‌کنند.
دلایل
فیستول ادراری می‌تواند در اثر یک آسیب‌دیدگی یا سانحه، یک عمل جراحی، پرتو درمانی یا (در موارد کمتر) یک عفونت ایجاد شود. فیستول ممکن است پس از تجزیه‌ی بافت در طول زمان طی چند روز یا چند سال باز شود. فیستول گاهی اوقات ناشی از شرایط زیر است:
- هیسترکتومی و سزارین باعث بخش عمده‌ای از موارد فیستول مثانه به واژن می‌شوند. جراحی دیگری بر روی دیواره‌ی پشتی واژن، پرینه، مقعد یا راست‌روده می‌تواند منجر به فیستول شود.
- بدخیمی ناحیه‌ی لگن مانند روده بزرگ یا سرطان رحم
- پرتو درمانی سرطان لگن که می‌تواند موجب نازک و شکننده شدن بافت شود.
- بیماری التهابی روده یا دیورتیکولیت. فیستول می‌تواند در افراد مبتلا به بیماری کرون یا التهاب روده بزرگ ایجاد شود.
- مشکلات ناشی از عمل اپی‌زیاتومی برای زایمان مانند پارگی‌های عمیق یا عفونت
علائم فیستول ادراری
فیستول معمولاً بدون درد است. بیشتر افراد به دلیل علائم آن متوجه ابتلا به فیستول می‌شوند. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- ترشح مایع از واژن
- ترشح مداوم ادرار از واژن
- خروج گاز یا ترشحات بدبو از واژن
- نشت مدفوع از واژن
- عفونت‌های مکرر مجرای ادراری
- عبور گاز از مجرای ادرار در حین دفع ادرار
- التهاب در ناحیه فرج
- درد شکم
تشخیص
برای تشخیص فیستول، متخصص در ابتدا بیمار را معاینه می‌کند. سپس سابقه پزشکی وی بررسی می‌شود تا دلیل احتمالی فیستول یا سایر عوامل خطر تعیین گردند. پزشک احتمالاً یک معاینه لگنی نیز انجام می‌دهد. ممکن است متخصص آزمایش‌های دیگری را برای تعیین محل دقیق فیستول و بهترین روش برای درمان آن انجام دهد. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- نمونه ادرار: جهت تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. این آزمایش احتمال عفونت یا دیگر مشکلات در مجرای ادراری را کنترل می‌کند.
- شمارش کامل خون: روشی دیگر برای کنترل نشانه‌ای از عفونت
- اوروگرافی ادراری: در این آزمایش از یک رنگ کنتراست که به مجرای ادرار تزریق می‌شود و اشعه ایکس برای معاینه مشکل مثانه استفاده می‌گردد.
- تست رنگی: مثانه بیمار پر از رنگ شده و بیمار سرفه کرده یا تحمل می‌کند. سپس پزشک می‌تواند تراوش مثانه از فیستول را با کنترل رنگ در واژن بررسی کند.
- سیستوسکوپی: متخصص می‌تواند از یک سیستوسکوپ (یک وسیله بلند و باریک همراه با دوربین) برای مشاهده داخل مجرای ادرار و مثانه جهت بررسی وجود فیستول یا آسیب دیگر استفاده کند.
- پیلوگرافی رتروگراد: در این آزمایش که شبیه به اوروگرافی ادراری است از رنگ و اشعه ایکس برای کنترل تراوش بین واژن و حالب استفاده می‌شود.
- فیستولوگرافی: یک تصویربرداری با اشعه ایکس است که مخصوص فیستول بوده و می‌تواند وجود یک یا چند فیستول را نشان دهد و مشخص کند کدام اندام درگیر هستند.
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر: متخصص از یک سیگموئیدوسکوپ (یک لوله نازک و انعطاف‌پدیر با یک دوربین کوچک) برای مشاهده داخل مقعد و راست‌روده جهت بررسی فیستول یا آسیب‌های دیگر استفاده می‌کند.
- سی تی اوروگرام: این آزمایش شبیه به اوروگرافی ادراری است، اما از رنگ تزریق شده به رگ استفاده می‌شود تا متخصص بتواند واژن و پایین مجرای ادراری را بررسی کند. تصاویر به جای اشعه ایکس از طریق سی تی اسکن بدست می‌آیند.
- ام آر آی: ام آر آی می‌تواند تصاویر دقیقی را از اندام و بافت‌های داخلی فراهم کند که به متخصص برای تشخیص محل فیستول و تعیین ابعاد و بررسی چگونگی تغییر آن کمک می‌کند.
- سیستوگرام: مثانه با رنگ کنتراست پر می‌شود تا محل تراوش ادراری تعیین شود.
پزشک از این آزمایش‌ها برای تعیین نوع، محل و شدت فیستول استفاده می‌کند. سپس می‌تواند گزینه‌های درمانی را پیشنهاد کند.
درمان
درمان محافظه‌کارانه
برخی موارد ساده‌ی فیستول ممکن است به خودی خود بهبود پیدا کنند. این وضعیت هنگامی که فیستول کوچک بوده و بافت اطراف آن سالم است، ممکن می‌باشد. برای مثال، در شرایطی که بافت در اثر پرتودرمانی یا سرطان آسیب ندیده باشد. جهت بهبود فیستول ممکن است پزشک تلاش کند که مجرای ادراری بیمار بدون عبور ادرار از فیستول بطور مناسب عمل کند. احتمال دارد برخی بیماران نیاز به یک کاتتر ادراری جهت تخلیه مثانه داشته باشند. افراد مبتلا به فیستول حالب به واژن ممکن است از یک استنت (لوله‌ای که حالب را باز نگه می‌دارد) کوچک که در حالب قرار داده می‌شود، استفاده کنند. این استنت می‌تواند به جریان صحیح ادرار از کلیه‌ها به مثانه در حین بهبودی فیستول کمک کند.
جراحی
بیشتر فیستول‌ها نیاز به ترمیم از طریق جراحی دارند. نوع و محل فیستول تعیین‌کننده نوع جراحی است. برخی عمل‌های جراحی از طریق واژن و برخی دیگر از طریق شکم انجام می‌شوند. برخی موارد را می‌توان با جراحی لاپاراسکوپی درمان کرد که در آن از برش‌های کوچک استفاده می‌شود. هدف از جراحی ترمیم فیستول است بطوری که بافت سالم بتواند رشد کرده و بازشدگی فیستول را ببندد و در نتیجه عملکرد طبیعی اندام آسیب‌دیده بازیابی شود. جراح بافت آسیب‌دیده و هر نوع ماده دیگر (مانند تومور) که می‌تواند بر فیستول اثر بگذارد را بر می‌دارد. پیش از جراحی، متخصص تلاش می‌کند تا بافت موجود در ناحیه‌ی فیستول تا حد ممکن سالم شود. این امر ممکن است شامل داروها یا مراقبت از زخم جهت کمک به بهبودی بافت باشد. اگر فیستول بزرگ باشد و بر روده تاثیر بگذارد، ممکن است پزشک پیش از جراحی از کولوستومی استفاده کند. این عمل موجب پاک شدن فیستول جهت انجام عمل جراحی می‌گردد. پس از بهبودی ناحیه‌ی فیستول، معمولاً پزشک می‌تواند کولوستومی را بردارد. پس از جراحی ترمیم فیستول، به مدت چند هفته در مثانه بیشتر بیماران یک کاتتر قرار می‌گیرد. کاتتر را می‌توان پس از ترمیم ناحیه فیستول برداشت.
