آلت پرده‌دار (تشخیص + درمان)

کیسه بیضه (اسکروتوم) و آلت تناسلی پرده‌دار، که با اصطلاح فیوژن نیز از آن یاد می‌شود به حالتی گفته می‌شود که پوست بخش پیشین درز آلت تناسلی به کیسه بیضه متصل است و پوست این دو بخش به هم پیوسته است؛ به عبارت دیگر کیسه بیضه و آلت تناسلی کاملاً از هم جدا نیستند. اکثر موارد آلت پرده‌دار مادرزادی است، اما گاهی نیز از عوارض جراحی ختنه یا هر جراحی دیگری به شمار می‌رود که در آن پوست بخش پیشین آلت برداشته شده است. درحدود 3.5 درصد از موارد هیپوسپادیاس ناهنجاری آلت تناسلی پرده‌دار نیز دیده می‌شود.

آلت پرده‌دار چیست؟

آلت پرده دار یک ناهنجاری مادرزادی جزیی است. به جای آن که بخش پیشین زیر آلت تناسلی درز (رافه) مشخصی در امتداد طولی داشته باشد، شبکه‌ای بافتی وجود دارد که آلت را به کیسه بیضه متصل می‌کند. این بدشکلی “گردن بوقلمونی” نیز نامیده می‌شود، شبکه بافتی متصل در اصل بدشکلی درز جنینی است. این ناهنجاری گاهی با قرارگیری بافت عضله دارتوس در محل نامناسب نیز همراه است.

علل

اتیولوژی

اتیولوژی (سبب‌شناسی) مادرزادی آلت پرده‌دار مشخص نیست. در کل می‌توان گفت که برآمدگی کیسه بیضه و پوست آلت تناسلی از هم جدا نمی‌شود. پرده یا به عبارتی پوست متصل همراه با رشد آلت گسترش می‌یابد و معمولاً آلت را خم نمی‌کند. آلت پرده‌دار معمولاً ناهنجاری‌های رشدی و مشکلات مجرای خروج ادرار (میزراه) را نیز به دنبال دارد و تعداد انگشت‌شماری از بیماران به طور همزمان از هیپوسپادیاس نیز رنج می‌برند.

عوامل بیماری

در حال حاضر هیچ اطلاع دقیقی از عامل‌های خطر آلت تناسلی پرده‌دار در دست نیست، صرفاً می‌دانیم که پوست بخش قدامی درز آلت به پوست کیسه بیضه متصل است و آلت و کیسه بیضه کاملاً از هم جدا نیستند. اکثر موارد آلت پرده دار مادرزادی است، اما تعداد معدودی نیز پی‌آمد جراحی ختنه ناموفق یا هر جراحی دیگری است که در آن پوست بخش قدامی آلت برداشته شده است.

علائم

علائم آلت پرده‌دار عبارت است از:

• علائم متداول دیسپارونی یا آمیزش دردناک
• درد و سوزش هنگام ادرار
• نعوظ دردناک
• پریاپیسم یا نعوظ دائم

آلت پرده‌دار به دلیل چسبندگی بین بافت آلت و کیسه بیضه با ناهنجاری‌های شکل‌گیری آلت و کیسه بیضه همراه است. هرچند آلت پرده دار تاثیری بر ادرار نمی‌گذارد، اما به شدت بر نعوظ اثر می‌گذارد. همچنین اگر آلت پرده دار توام با هیپوسپادیاس مجرای خروج ادرار باشد، برای ادرار کردن نیز مشکلاتی را به وجود می‌آورد و بیمار از درد و سوزش هنگام ادرار و نعوظ دردناک رنج می‌برد. بیمارانی که همزمان به عفونت مجاری ادراری و آلت پرده دار دچار هستند، با تکرر ادرار، فوریت ادراری، سوزش ادرار و دیگر علائم بالینی مواجه می‌شوند.

تشخیص

متخصص به هم چسبیدن پوست آلت و پوست کیسه بیضه در قسمت جلوی آلت یا اصطلاحاً آلت پرده‌دار را هنگام معاینه تشخیص می‌دهد. این عارضه یکی از ناهنجاری‌های رشدی محسوب می‌شود، تمیز دادن آن از دیگر بیماری‌ها غالباً راحت است و معاینه بالینی برای تشخیص آن کفایت می‌کند. متخصص باید دقت کند که آلت پرده دار با اکستروفی مثانه که گونه‌ای بدشکلی است اشتباه نگیرد. مثانه در اکستروفی مثانه به صورت برعکس قرار دارد و برآمدگی استوانه‌ای شکلی را ایجاد می‌کند. ریخت‌شناسی و تاثیر اکستروفی مثانه بر دستگاه تولید مثل مشابه آلت پرده دار است و گاهی تمایزقائل شدن بین این دو دشوار است؛ البته اکستروفی مثانه معمولاً تاثیری بر دستگاه تناسلی ندارد، مشکلات ادراری به وجود می‌آورد و قسمت تحتانی مثانه از شکم بیرون است.

درمان آلت پرده‌دار

درمان آلت پرده‌دار نیاز به عمل جراحی دارد که به روش زد پلاستی انجام می‌شود. چنانچه جنسیت کودک مشخص و پسر بودن نوزاد قطعی باشد، معمولاً توصیه می‌شود که عمل حداکثر تا 18 ماهگی انجام شود تا پسربچه هیچ خاطره ناخوشایندی از عمل ترمیمی یا دوران بهبود نداشته باشد. هرچند عمل کردن آلت پرده دار قبل از 18 ماهگی همواره ممکن نیست، و ممکن است آلت تا این سن هنوز آن‌قدر رشد نکرده باشد که بتوان جراحی زد پلاستی موفقی را بر روی آن انجام داد. از طرفی گاهی می‌توان جراحی اصلاحی را در 6 ماهگی انجام داد. درهر حال جراح و والدین نوزاد قبل از تصمیم گیری برای عمل به تفصیل درباره مزایا و نقاط ضعف انجام جراحی در یک سن خاص صحبت می‌کنند و سعی می‌کنند سنی را انتخاب کنند که بین موفقیت عمل و آثار و بازخوردهای روانی آن تعادل برقرار شود. دوره درمان یک تا دو سال است و در بعضی موارد لازم است که جراحی اصلاحی تکرار شود. نرخ موفقیت جراحی حدود 65 درصد است.

پی‌آمدهای آلت پرده‌دار برای ختنه کردن نوزاد

ختنه کردن نوزاد در بعضی موارد آلت پرده دار توصیه نمی‌شود، چون ممکن است ختنه به گیر افتادن آلت پشت چین پوستی چادر مانند منجر شود. در روش زد پلاستی برخلاف جراحی اصلاحی هیپوسپادیاس نیازی به بافت اهدایی نیست و این عمل شامل ختنه نمی‌شود. درهر حال ختنه کردن تا زمان انجام زد پلاستی خطرناک خواهد بود. بنابراین هرچند آلت تناسلی پرده‌دار نقصی جزیی است، اما ایجاب می‌کند که عمل انتخابی ختنه تا زمانی طولانی به تاخیر انداخته شود. والدین کودک دچار مشکل شدید آلت پرده دار باید خود را برای ختنه قبل از بلوغ آماده کنند، چون همان طور که گفته شد ختنه در دوران نوزادی در این شرایط توصیه نمی‌شود. توصیه ما به این دسته از والیدن این این است که اجازه ندهند هنجارهای فرهنگی یا مذهبی سلامتی فرزندشان را به خطر بیاندازد.

پیشگیری

علت دقیق بروز این عارضه مشخص نیست، اما تصور می‌شود عامل‌های محیطی، ژنتیکی، تغذیه‌ای و عاطفی در دوران بارداری در ابتلا به این مشکل بی‌تاثیر نباشد. بنابراین روش مستقیمی برای پیشگیری از آلت پرده‌دار وجود ندارد. تعیین، تشخیص و درمان زودهنگام برای پیشگیری غیرمستقیم و جلوگیری از بروز عوارضی چون ناهنجاری‌های مجاری ادراری در بیماران دچار اکستروفی مثانه بسیار مهم است و در این شرایط می‌توان مشکل را به سرعت درمان کرد و احتمال بروز عوارض را کاهش داد.